تکنیک شش کلاه

همه‌ی ما و کل جامعه برای بهتر شدن و برای فردای بهتر خود و جامعه، نیاز به ارزیابی داریم. ارزیابی خودمان، کارهایمان و هر موضوعی که با آن سر و کار داریم. ارزیابی ما هر چه بهتر باشد، توانمندی ما برای پیش رفتن و بهتر شدن نیز بیشتر می‌شود.

ارزیابی صحیح هر چیز  اما چیست؟ آیا دیدن ضعف ها کافی‌ست؟ آیا دیدن خوبی‌ها لازم نیست؟ فکر کردن به تغییرات جدید چطور؟

آن‌چه درست به نظر می‌رسد آن است که در بررسی هرچیز و ارزیابی آن باید همه جانبه نگاه کنیم و هر  چیزی را از همه نظر ارزیابی کنیم. اما چگونه؟ نگاه همه‌جانبه چگونه به دست می‌آید؟

 تکنیک شش کلاه ابزار  بسیار موثری برای توانمندسازی خودتان و دیگران در ارزیابی‌ صحیح صحیح هر چیز است.

این تکنیک علاوه بر آن که امکان ارزیابی همه‌جانبه را فراهم می‌کند، هم‌چنین اجرای آن باعث می‌شود که در کلاس، فضایی شاد و درگیرانه ایجاد کنید تا  هم خودتان و هم دانش آموزانتان از آن کیف  بسیار ببرید.

ما معمولا وقتی می‌خواهیم چیزی را ارزیابی کنیم و بر اساس آن ارزیابی، درباره‌اش تصمیمی بگیریم، آن موضوع را از یکی دو زاویه بررسی و روی آن فکر می‌کنیم. این نوع بررسی و ارزیابی به هیچ وجه کافی نیست.

اما در تکنیک شش‌کلاه، هر موضوع یا هر چیزی را که می‌خواهید ارزیابی کنید، شش بار و  از زوایای گوناگون ارزیابی می‌کنید.

 نحوه‌ی اجرای تکنیک شش کلاه

شش کلاه با شش رنگ لازم دارید. در کلاس و برای کودکان حتما از خود کلاه‌ها استفاده کنید و حتما هم با همین رنگ‌ها.

 بگذاریم این کلاه‌ها و رنگ‌ها معنای مشترکی برای همه‌ی ما داشته باشد تا بهتر بتوانیم نتایج را به اشتراک بگذاریم.

هر بار که یک کلاه را به سر می‌گذارید (لازم است به همین ترتیبی که نوشته‌ایم)، با همان نگاهی پدیده‌ی مورد نظر را ارزیابی کنید که ویژه‌ی همان کلاه است. گاهی می‌توانید دو یا سه کلاه را با هم بر سر گذارید!

تکرار می کنم: انتخاب هر کلاه، یعنی انتخاب یک زاویه برای مشاهده‌ی موضوع. یکی یکی و از زوایای مختلف.

۱٫ کلاه سفید

وقتی کلاه سفید را بر سر می‌گذارید، باید سعی کنید همه‌ی اطلاعات موجود درباره‌ی آن موضوع را ببینید. و همان‌طور که هست، ظاهرش را و کارکردش را بررسی کنید. و نیز هر ویژگی که دارد. در این مرحله کار نداشته باشید که آن ویژگی را دوست دارید یا دوست ندارید.

تاکید می‌کنیم که در این زمان (کلاه سفید) احساسات خود را دخالت ندهید و خیلی ساده، فقط آن را ببینید.

۲٫ کلاه قرمز

این بار نوبت ارزیابی، مبتنی بر عواطفتان است. به احساس خود در آن مورد موضوع فکر کنید. دوستش دارید؟ بدتان می‌آید؟ نسبت به آن بی‌تفاوتید؟ هرچه هست بنویسید یا بگویید.  همان احساسی که درباره‌اش دارید. دقت کنید: فقط احساسات خودتان درباره‌ی آن پدیده را بگویید. نه این‌که  آن پدیده چقدر دوست‌داشتنی‌ست یا نه. یا چه‌قدر در برانگیختن احساسات دیگران موثرست یا نه.

۳٫ کلاه سیاه

این از آن کلاه‌هاست که خیلی‌ها همیشه بر سر دارند و فقط از این زاویه می بینند. بله. وقتی کلاه سیاه را بر سر  می‌گذارید باید فقط جنبه‌های منفی آن چیز یا موضوع را به‌طور منطقی مرور کنید. کاستی ها و ضعف‌ها و عیب‌هایی که دارد. همان طور که نوشتم،  این کلاهی‌ست که ما بیشتر از سایرکلاه‌ها بر سر خود می‌گذاریم. این بار این کار را در زمان مناسبی انجام می‌دهیم.

۴٫ کلاه زرد

با کلاه زرد،  نوبت به بررسی منطقی جنبه‌های خوب و مثبت آن چیز می‌رسد..  سعی کنید همه‌ را ببینید و بنویسید.

۵٫ کلاه سبز

با کلاه سبز باید با نگاهی متفاوت به پدیده یا موضوع نگاه کنید.

خلاقیت یعنی از منظری متفاوت به موضوع نگریستن.  این‌جا باید خلاقیت باید در نگاه شما به برخورد با آن پدیده باشد نه این‌که درباره‌ی خلاقیت آن پدیده بنویسید.

به خلاقیت به کار رفته در آن موضوع کار نداشته باشید. خودتان خلاقانه به آن نگاه کنید (از یک زاویه‌ی کاملا متفاوت).

۶٫ کلاه آبی

آخرین کلاه و آخرین ارزیابی شما از جنس کنترل و  جمع‌بندی است. کل فرآیند  و  ارزیابی‌های پنج‌ کلاه قبلی را مدیریت کنید و در دو یا سه جمله آن‌ها را جمع‌بندی کنید.

مجموعه‌ی شش ارزیابی شما بیانگر دید همه‌جانبه‌ و کامل‌تری نسبت به ارزیابی‌های متداول است.

دیگران بدون این کلاه‌ها معمولا  فقط از یک جنبه و یک زاویه به موضوع می‌پردازند. بیایید تا ما:

عادت کنیم هر چیز را درست ارزیابی کنیم.

شما بنویسید:

پاسخ این سوال را برای سرپرست گروه ارسال کنید و جزوه‌ی بعدی را دریافت کنید.

معنای این عبارت را بنویسید:

اگر بتوانیم این شش کلاه بر سر بگذاریم (و کارکرد هر کدام را بدانیم)، دیگر کلاه سرمان نمی رود!