توسعه توانمندی معلمان

ارتباط‌های عمودی و افقی میان مفاهیم، مباحث و درس‌ها در دبستانک

در گذشته‌های خیلی دور، عالم و دانشمند به کسی گفته می‌شد که در اکثر یا  همه‌ی علوم زمان خود سررشته داشته باشد. اگرچه برخی از آن‌ها در یکی دو شاخه، نمود و جلوه‌ی بیشتری می‌یافتند. مثلا ابن‌سینا که سرآمد دانشمندان عصر خود بود؛ در پزشکی شهرت و معروفیت بیشتری دارد و همان‌گونه که می‌دانید، لباس فارغ‌التحصیلی همه‌ی دانشگاه‌ها در جهان امروز به احترام و در ستایش اوست که شبیه به لباس او طراحی شده است.

پس از رنسانس و شروع عصر نوزایی و در قرون جدید، علوم مختلف از یک‌دیگر جدا شدند و زمینه‌های علمی، هر چه بیشتر تخصصی شد و هر علم به تنهایی و برای خود ارج و قرب جداگانه‌ای یافت و علاوه بر علومی که از قدیم شناخته شده بودند نظیر ریاضی و فیزیک و شیمی و نجوم و … علوم تازه‌ای نیز پای به میدان گذاشتند.

اما در دو سه قرن اخیر و به ویژه از قرن بیستم، علوم مختلف دوباره به سوی هم جذب یا در هم ادغام شدند و دیگر بسیاری پذیذه‌ها با قوانین و دانسته‌های فقط یک علم قابل ارزیابی و شناخت نبود.

به تدریج ارتباط تنگاتنگ علوم با یک‌دیگر،  بیشتر و بیشتر شد به طوری که اکنون اگرچه همان ریاضی و فیزیک و شیمی، هنوز علوم مستقلی هستند اما به هیچ وجه نمی‌توان تعیین کرد که مرز ریاضی و فیزیک دقیقا از چه نقاطی می‌گذرد  یا در چه حیطه‌هایی فیزیک و شیمی از هم جدا می‌شوند.  زیرا علوم مختلف  به شدت در هم تنیده‌ شده‌اند.

این در هم تنیدگی سال به سال بیشتر می‌شود و دیر نیست که شاهد برآمدن ظهور ابوعلی سیناهای جدید باشیم که بر همه‌ی علوم تسلط دارند. منتهی دیگر این ابوعلی‌سیناهای جدید نه در قالب انسان‌های عادی و منفرد که به صورت گروه‌های هماهنگ پرتعداد و هم‌چنین به صورت نرم‌افزار و اپلیکیشن‌های گوناگون رخ می‌نمایند.

در هم تنیدگی علوم مختلف، ایجاب می‌کند که علم‌آموزان نیز با درک و نگاه  همه‌جانبه‌تری به امور جهان بنگرند و مطالعه‌ی‌ِ کتاب‌های منفرد و علم‌های خاص (مستقل از علوم دیگر) از عمق و دامنه‌ی کمی برخوردار است و یادگیری آن‌ها نیز کامل و مفید نخواهد بود.

به همین دلیل است که کتاب‌های پازل دبستانک؛  به هم مرتبطند و با هم ارتباط‌های متعددی دارند. این ارتباطات را می‌توان در دو گروه ارتباطات عمودی و ارتباطات افقی از هم تشخیص داد. از همان نوع ارتباطاتیی است که در تدوین و نگارش کتاب‌های درسی نیز میان اکثر مباحث درسی وجود دارد.

ارتباط افقی میان مباحث، کتاب‌ها و مطالب، دامنه‌ی نگاه را وسیع‌تر و رویکرد ما را همه‌جانبه‌تر می‌کند. مثلا در پایه‌ی سوم دبستان، ارتباط مباحث درسی علوم با مباحث درسی دیگر همان پایه (ریاضی، فارسی و …) به دانش‌آموز نگاه و رویکرد همه‌جانبه‌تری می‌دهد.

ارتباط عمودی میان مباحث درسی یا  کتاب‌ها نیز درک و دریافتِ دانش را عمیق‌تر می‌کند. مثلا وقتی در ریاضی دانش‌آموز ضرب دو رقم در دو رقم را می‌خواند، سال بعد، همین کار را برای اعداد چند رقمی یاد می‌گیرد و بالاخره با مفهوم ضرب اعداد به طوری آشنا می‌شود که هر عددی با هر تعداد رقم را می‌تواند در هر عدد دیگری با هر تعداد رقم ضرب کند. یعنی کتاب‌های ریاضی دبستانی از پایه‌ی اول تا ششم با یک‌دیگر ارتباط عمودی دارند و هر سال یادگیری عمیق‌تری صورت می‌گیرد.

همان‌طور که گفته شد، ارتباط عمودی و افقی در کتاب‌های دبستانک نیز از همان دوران پیش از دبستان وجود دارد. مثلا وقتی کودک در کتاب ریاضی پیش‌دبستانی با مفاهیم مکان‌های مختلف آشنا می‌شود و مفهوم چپ و راست را یاد می‌گیرد. همین مفهوم در کتاب علوم نیز تکرار و یادگیری تثبیت می‌شود. مثلا وقتی می‌خواهد دریابد که چرا گل‌های گلدان سمت چپی پژمرده‌تر است، به طور غیرمستقیم مفهوم چپ برای او تکرار می‌شود.

در سایر کتاب‌های دبستانک نیز به شیوه‌های گوناگون این ارتباط‌ها وجود دارد که برخی مانند مورد بالا مفهومی هستند و یک مفهوم در دو یا چند کتاب مختلف مورد توجه قرار می‌گیرد و برخی نیز کارکردی هستند. مثلا ارتباط مفاهیم کتاب‌های فلسفیدن دوم دبستان با کتاب‌های یادگیری متقاطع در همین پایه یا ارتباط دبس‌نامه‌های ریاضی و علوم با هر یک از شش‌کتاب‌های تدوین شده.

توسعه‌ی توانمندی معلمان با درک ارتباط‌ها

معلم توانمند، با درک ارتباط‌های عمودی و افقی مفاهیم در کار خود به نتایج مهمی دست می‌یابد.

گذشته از تاثیری که درک چنین ارتباط‌هایی در ذهن و رفتار او ایجاد می‌کند، نحوه‌ی تدریس او و نحوه‌ی نقسیم‌بندی مطالب مختلف برای ارائه به دانش‌آموزان، به نحو آشکاری تغییر می‌کند.

وقتی معلم دارد ضرب دو رقم در دو رقم را آموزش می‌دهد، با درک ارتباط عمودی مباحث، این کار را به نحوی انجام می‌دهد که در ذهن کودک آمادگی برای ضرب اعداد با رقم‌های بیشتر ایجاد شود.

آموزگاران خود این نکته را می‌توانند هنگام تدریس بیازمایند و نیازی به توضیحات بیشتر نیست.

به همین ترتیب وقتی او ارتباط  این عمل ضرب را با سایر مباحث درسی در علوم دریابد و یافته‌های خود را به دانش‌آموزان منتقل کند؛ هم خودش و هم آنان درک وسیعتری از عمل ضرب خواهند داشت.

شما بنویسید:

۱- تفاوت یادگیری کم‌عمق و یادگیری عمیق را  با یک مثال شرح دهید.

۲- تفاوت یادگیری با دامنه‌ی وسیع و یادگیری کم‌دامنه را با یک مثال شرح دهید.

مطالب پربازدید دبستانک

۱۰ کتاب برای تقویت روانخوانی کلاس اول

کتاب تقویت روخوانی کلاس اول

تقویت درک مطلب دبستانی ها

بهترین کتاب روانخوانی اول دبستان

خرید کتاب کودک

۴ کتاب تقویت درک مطلب کلاس اول

روانخوانی کلاس دوم

بهترین کتاب داستان برای کلاس پنجم

قصه های شاهنامه برای کودکان

توسعه توانمندی معلمان

تفکر ماتریسی در آموزش پازل دبستانک

آشنایی با تفکر مجموعه‌ای

هدف از معرفی پازل دبستانک این نیست که شما حتما بیایید و همه‌ی کتاب‌های آن‌ را برای دانش‌آموزانتان سفارش دهید. البته اگر چنین کنید خوشحال می‌شویم اما هدف از ارائه‌ و معرفی پازل دبستانک این است که شما با تفکر مجموعه‌ای درباره‌ی نیازهای کودکان در سنین و پایه‌های مختلف آشنا شوید و بدانید که منابع مطالعاتی کودکان در سنین مختلف بهتر است دارای ساختار و هماهنگی خاصی باشند. همدیگر را تکمیل کنند، برای هم بستر ایجاد کنند و نیازهای جدید را به وجود آورند.

چنین سیستم هماهنگی، خودش به وجود نمی‌آید. توانمندی و دانش شما آن را ایجاد می‌کند. شما باید آن را طراحی کنید. شما باید ارتباط‌ها را بشناسید و در یک ماتریس خلاقانه  از آن‌ها برای یادگیری بهتر و ارتقای روش‌های یادگیری‌تان استفاده کنید.

پس از آن و با آشنایی با تفکر ماتریسی حاکم بر پازل شما می‌توانید با شناخت منابع مختلف از نشر دبستانک و هر انتشارات دیگری، مجموعه‌ای را با نظر و سلیقه‌ی خودتان به وجود آورید.

شما می‌توانید پازل خود را داشته باشید و برای تدوین آن از شناخت و مطالعه‌ی پازل دبستانک بهره ببرید. در این کار ما در کنار و همراه شما هستیم. چه همه‌ی کتاب‌های پازل دبستانک با سلیقه‌تان هماهنگ باشد، چه تعدادی از آن‌ها را انتخاب کنید و چه اصلا حتی اگر یک کتاب دبستانک هم در پازل شما نباشد. در هر حال ما هر کمکی که بتوانیم می‌کنیم تا شما بتوانید منابع بهتری را به عنوان ابزار کار خود داشته باشید. برای ما مهم‌ترین نتیجه آن است که کودکان سرزمینمان هر چه بیشتر با آموزش‌های بهتر و تازه‌تری روبرو شوند.

حاصل نیم قرن تجربه و نظر

پازل دبستانک که تصویر کلی آن را در انتهای جزوه می‌بینید، مجموعه‌‌ی ۱۵۴۰ کتاب است که در ۱۴ دسته‌ی ۱۱۰‌تایی در یک ماتریس حدودا ۳ در ۵  مرتب شده‌اند.

تاکنون نه در تاریخ انتشارات ایران و نه در آموزش ایران، چنین مجموعه‌ی کامل و هماهنگی را با اجزای مرتبط با هم نداشته‌ایم که نقشه‌ی راه یک مرکز فرهنگی را این‌چنین نمایش دهد.

ضمن این‌که چنین پازلی بسیار فراتر از یک «نقشه‌ی راه» یا حتی برنامه‌ی کار نشر در آینده است.

این پازل و این ماتریس (به نوعی) هوشمند،  پس از تکمیل شدن و حتی وقتی پنجاه یا شصت درصد از آن تولید شود، می‌تواند تاثیری کاملا محسوس و ریشه‌ای هم بر  آموزش در ایران و هم در نحوه‌ی انتشار کتاب‌های کودکان بر جای بگذارد.

هم‌اکنون نیز که فقط پانزده درصداز کتاب‌های پازل تولید و منتشر شده است (و حدود پانزده درصد دیگر نیز در مراحل آخر تولید هستند)؛ می‌توان تاثیر آن را در مناطقی که کتاب‌های دبستانک و برنامه‌هایشان شناخته شده و مورد استفاده قرار گرفته‌اند به طور واضح مشاهده کرد.

مشخصات و ویژگی‌های این پازل را به طور اجمالی مرور می‌کنیم.

۱٫ ارتباط همه‌ی کتاب‌ها با یکدیگر

در هر یک از ۱۴ گروه پازل، کتاب‌ها دارای ارتباط‌های عمودی و افقی با یکدیگر هستند (این نوع ارتباط در جزوه‌ی دیگری تشریح می‌شود).

هم‌چنین هر کتاب در یک گروه، با تعدادی از کتاب‌های گرو‌ه‌های دیگر در ارتباط هستند.

علاوه بر این دو نوع ارتباط، خود گروه‌های چهارده‌گانه نیز با یکدیگر در ارتباطند.

*  مثلا گام اول یا گام دوم گروه پنجم (سواد تصویرخوانی) + گام اول گروه چهارم (شاهنامه‌ی دبستانک) +  شش کتاب سواد خواندن، روی هم تشکیل بسته‌ی سواد خواندن را می‌دهند که در یک دوره‌ی فشرده‌ی ۲۰ ساعته در یک کلاس حدود ۲۰ نفره، می‌توان ظرف مدت کوتاهی با ارتقای دانش متن‌خوانی و افزایش توانایی درک مطلب در دانش‌آموزان، این امکان را به وجود آورد که دانش‌آموزان علاوه بر درک بیشتر مطالب نوشتاری در درس فارسی، به درک بیشتری در مطالب علوم و ریاضی نیز دست یابند.

درباره‌ی انواع این ارتباطات میان کتاب‌ها و شیوه‌ی کار، آن‌ها رساله‌هایی نگاشته شده و به تدریج همه‌ی کتاب‌ها را دربرمی‌گیرد.

۲٫ تفکیک کارکردها

کتاب‌های هر یک از ۱۴ گروه پازل کارکردهای جداگانه و معینی را در گروه‌های مختلف سنی و تحصیلی دنبال می‌کند که از این قرارند:

۱٫ گروه اول (پیش‌دبستانی- دانش) برای کودکان  3 تا ۶ ساله (پیش از دبستان) و حاوی چند مجموعه‌ی مشخص و جدا از هم است که هر کدام از جهتی در  افزایش دانایی کودکان از جهان عمل می‌کنند و در عین هماهنگی با یک‌دیگر،  این امکان را برای کودکان و مربیان و والدین فراهم می‌کنند که با توجه به نوع سلیقه‌ها و علائق کودکان، مجموعه‌ی مناسب‌تری را انتخاب کنند. البته استفاده‌ی کودک از کتاب‌های دو یا چند مجموعه، می‌تواند به تسلط بیشتر از آنان منجر شود که حتما این امر باید با میل و دلخواه کودک باشد. به هر حال هر کدام از مجموعه‌ها تازگی و جذابیت ویژه‌ای نسبت به دیگر مجموعه‌ها برای کودکان دارند.

۲٫ گروه دوم (پیش‌دبستانی- زندگی) نیز به همین گروه از کودکان اختصاص دارد اما محتوا و روش آن‌ها در خدمت افزایش دانایی‌ها و مهارت‌های کودک در مسائل زندگی هستند. انواع مجموعه‌های جذاب و مرتبط با زندگی در زمینه‌های مختلف، کتاب‌های این گروه را تشکیل خواهند داد. این مهارت‌ها همه‌ی جنبه‌های مختلف زندگی را دربرمی‌گیرند.

۳٫ گروه سوم (که تو بر دلم نشستی) نیز همانند گروه‌های دیگر شامل ۱۱۰ کتاب است که به کودکان زیر ۳ سال اختصاص دارد. در واقع از منهای ۱۸ ماهگی تا سه سالگی.

شروع کار برنامه‌ریزی‌شده از منهای ۱۸ ماهگی (یعنی ۹ ماه پیش از باردار شدن!) برای آموزش کودکان معنا  مفهوم خاصی دارد. یعنی مادران و پدران باید مدت‌ها قبل از آن‌که حتی نطفه‌ی فرزندشان منعقد شده باشد (مثلا پس از ازدواج) شروع به آموزش دادن و تربیت فرزندی کنند که هنوز هیچ اثری از او در دنیا نیست.

همه عمر بر ندارم سر از این خمار مستی

که هنوز من نبودم که تو بر دلم نشستی

۴ تا ۸٫ گروه‌های چهارم تا هشتم (پنج گروه) اختصاص به دبستانی‌ها از پایه‌ی اول تا ششم دبستان دارد و به نحوی برنامه‌ریزی و تولید شده و می‌شوند که هر پایه‌ی درسی کتاب‌های مستقل خود را داشته باشد.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های اکثر کتاب‌های دبستانک این است که دقیقا برای پایه‌ی خاصی طراحی و تدوین شده است و مخاطب هر کدام دقیقا معلوم است.

گروه چهارم (شاهنامه) شامل هفت گام (هفت مجموعه) با کارکردهای مشخص و مجزا در ارتباط با اثر گرانقدر فردوسی و یک مجموعه‌ی مرتبط با شاهنامه اما با نگاهی متفاوت.

گروه پنجم (سواد تصویرخوانی) نیز طی چند گام (چند مجموعه) به افزایش سواد تصویرخوانی و پرورش خلاقیت داستانی کودکان نظر دارد.

گروه ششم (هزاره‌ی شعر و شعور) به طور کامل مسیر تحول شعر فارسی را طی هزار سال اخیر برای دانش‌آموزان اول تا ششم تشریح و بررسی می‌کند.

گروه هفتم (الگوی آموزشی) قلب پازل است و در مطلب جداگانه‌ای معرفی می‌شود.

و بالاخره گروه هشتم (شش کتاب‌ها) که یکی از سه برگ برنده‌ی نشر دبستانک است و با هدف کاربردی کردن آموزش تدوین شده و می‌شوند.

۹ تا ۱۴٫ شش گروه دیگر نیز که کار بسیار زیادی روی آن‌ها انجام شده ولی تعداد کتاب‌های کمی از آن‌ها منتشر شده است در فرصت های دیگر معرفی خواهند شد.

۳٫ انعطاف و ارتقا

همان‌طور که درباره‌ی انعطاف الگوی آموزشی دبستانک در جزوه‌ی مربوط به آن گفته شده، سایر اجزای پازل  نیز چنین انعطافی دارند.

علاوه بر ان،  در  هر یک از گروه‌ها، هر یک از مجموعه‌ها و هر یک از کتاب‌ها علاوه بر ویرایش‌های متعدد که خواهند داشت، امکان تغییر و ارتقای کیفی پیش‌بینی شده است.

۴٫ خودمحور نبودن

اساسا هدف دبستانک این نیست که تعدادی کتاب چاپ کند و به فروش برساند. ما به فردای آموزش در ایران می‌اندیشیم که از امروز باید شروع شود و در تحقق چنین فردایی، به سهم خود آن‌چه از دستمان برآید انجام می‌دهیم. از سوی دیگر، هم در گروه‌های ۱۴گانه و هم در کتاب‌های هر گروه، این امر پیش‌بینی شده که اگر نشر دیگری اقدام به چاپ کتاب‌هایی کند که همان اهداف را به خوبی پوشش داده باشند، آن کتاب‌ها جایگزین کتاب‌های کارنشده‌ی ما بشود و آن‌ها را  به عنوان بخشی از پازل معرفی و تبلیغ خواهیم کرد.

۵٫ به قدر نیاز و کفایت

طراحی پازلی با ۱۵۴۰ کتاب به این معنا نیست که دوست داریم همه‌ی کودکان،  همه‌ی ۱۵۴۰ کتاب یا حتی اکثر آن‌ها را مطالعه کنند.

آن‌چه در بخش کتاب‌های پیش‌دبستانی گفتیم، برای همه‌ی گروه‌ها صادق است. یعنی در هر گروه مجموعه‌های متعددی وجود دارد که هر کودک طبق سلیقه، علاقه و نیاز خود به سراغ تعدادی از آن‌ها می‌رود.

حتی در مورد مجموعه‌ای مانند هزاره‌ی شعر و شعور که همه‌ی کتاب‌ها به ترتیب تاریخی به دنبال هم هستند، شاید فقط هفت یا هشت درصد کودکان، همه‌ی این کتاب‌ها را بخوانند که همین میزان نیز چنان‌چه به دست آید، بسیار رضایت‌بخش است. البته در عین حال، پیش‌بینی می‌کنیم در سه چهار سال آینده که انشاالله همه‌ی این کتاب‌ها تولید و منتشر شده‌اند، تعداد قابل ملاحظه‌ای از کودکان (که شاید به نیم درصد کل مخاطبان هم نرسند) همه‌ی این کتاب‌ها را با علاقه دنبال کنند و بخوانند. آنان مدیران، نویسندگان و طراحان آینده‌ی آموزش و ادبیات کودکان خواهند بود و افق‌هایی بسیار وسیع‌تر را درخواهند نوردید.

شما بنویسید:

پاسخ این سوال را برای سرپرست گروه ارسال کنید و جزوه‌ی بعدی را دریافت کنید.

نظر شما درباره‌ی این پازل و چنین مجموعه‌هایی چیست؟

توسعه توانمندی معلمان

دبستانک و آن کهنه‌کمانک (کاربردی کردن همه‌ی مبحث های درسی)

دبستانک در مجموعه‌ی آموزش‌هایش سه برگ برنده دارد.

اولی پازل دبستانک است و دومی الگوی آموزشی است که برمبنای یادگیری تلفیقی تدوین شده و  هر دو در همین بخش توضیح داده شده‌اند. یکی در جزوه‌ی قبلی و یکی هم در جزوه‌ی بعدی.

سومین برگ برنده‌ی دبستانک هم که تاکنون بسیار موفق عمل کرده است، کاربردی کردن مبحث‌های درسی‌ست.

همه‌ی شما از ده‌ها و شاید صدها نفر شنیده‌اید که فایده این درس‌ها برای زندگی چیست؟

در چنین مواردی، بیشتر از همه پای انتگرال بینوا به میان می‌آمد که وای از این انتگرال که این همه زحمت کشیدیم و یاد گرفتیم و یک بار هم به دردمان نخورد!

این رویکرد عامیانه و غیرعلمی بالاخره باعث شد که مبحث انتگرال از مجموعه‌ی مباحث درسی  ریاضی دبیرستانی حذف شود. کاری بسیار غلط که زیان‌هایش را در آینده خواهیم دید. ولی بیشتر امیدواریم این اشتباه محرز خیلی زود تصحیح شود.

اما رویکرد ما از ابتدای دبستانک این بود و هست که دانش‌آموزان،  دانسته‌هایشان را در همه‌ی این مباحث بتوانند در زندگی مورد استفاده قرار دهند.

آن هم نه فقط در یک درس. بلکه در همه‌ی درس‌ها.

آن هم نه یک، دو یا چند مبحث از هر درس؛ بلکه در همه‌ی مباحث درسی و در همه‌ی درس‌ها و در همه‌ی پایه‌های درسی.

تحقق چنین هدفی بسیار دشوار می‌نماید. به‌واقع، بسیار دشوار هم هست.

این که دانش هر مبحث درسی را که می‌خواند، هم‌زمان بتواند با کاربردش در زندگی آشنا شود و همان وقت نیز بتواند آن را در زندگی به کار ببرد، هدفی است که باید برای تحقق آن زحمت زیادی کشیده شود.

باید برای تک تک مبحث‌های درسی، مورد استفاده‌شان در زندگی پیدا شود. ارتباط وجه علمی و وجه کاربردی آن‌ها روشن و واضح و کاربردشان نیز آسان باشد.

همه‌ی این‌ها تازه به‌شرطی مؤثر است و در منش و رفتار دانش‌آموزان می‌نشیند که آنان از قالب به کار برده شده برای

ارتباط دادن وجه‌ علمی یک مبحث با وجه کاربردی آن

خوششان بیاید و دوست داشته باشند آن را به کار ببرند. سلیقه و روحیات دانش‌آموزان نیز بسیار متفاوت است. باید به انواع قالب‌ها فکر شود و برای همه‌ی آن ها کار کنیم.

می‌بینید که دامنه‌ی کار برای کاربردی کردن مباحث درسی بسیار وسیع است.

برای همه‌ی مبحث‌ها

در همه‌ی درس‌ها

در همه‌ی پایه‌های درسی.

آن هم با انواع قالب‌های متنوع، … اووووه

اما خبر خوب این‌ است که: چرخ اختراع شده است!

شش‌کتاب‌های دبستانک همان ابزاری‌ست که این ارتباط را برقرار می‌کند.  تعدادی از شش‌کتاب‌ها آماده و حاضر است و بقیه نیز در حال تولید و ارائه اند. این شش‌کتاب‌ها نتایج همه‌ی این کارها را در خود دارند.

فقط می‌ماند این که  از آن ها استفاده کنید.

ابزار دبستانک در این زمینه، یعنی کاربردی کردن درس‌ها، همان  شش‌کتاب‌ها هستند که در کارگاه آخر بیشتر با آن‌ها آشنا می‌شوید.

در این‌جا فقط با معرفی انواع قالب و آوردن یک مثال، نحوه‌ی کار را روشن می‌کنیم.

انواع قالب‌ها (واحدهای غیر درسی)

در معرفی الگوی آموزشی دبستانک خواندید که یادگیری تلفیقی برای هر مبحث درسی با حدود پانزده واحد مختلف انجام می‌شود که نیمی‌ از آن‌ها واحد‌هایی از جنس درس‌هاست و نیمه‌ی دیگر واحد‌های غیردرسی هستند که به مباحث ارتباط داده شده‌اند.

آن هفت واحد که در الگوی درسی دبستانک استفاده شده‌اند، داستان (از منابع اصلی ادبی)، نمایشنامه، فلسفیدن، جدول کودکانه کلمات متقاطع، بازی، شعر، مستند تاریخی هستند.

یعنی این هفت واحد برای همه‌ی مباحث درسی در هر سه درس اصلی (فارسی، علوم و ریاضی) در همه‌ی پایه‌ها کار شده‌اند.

همان‌گونه می‌دانید در هر پایه‌ی درسی در این سه درس ، در مجموع، حدود سی مبحث درسی وجود دارد.

یعنی در کل آموزش دبستانی، ۱۸۰ مبحث درسی رباضی و علوم و فارسی  وجود دارند.

پس برای کاربردی کردن همه‌ی مباحث درسی دبستانی،

باید ۱۸۰ داستان از منابع اصلی و برجسته‌ی ادبی انتخاب و به نحو ویژه‌ای آماده سازی (ویرایش تطبیقی) می‌شد که  آماده شده است.

باید ۱۸۰ نمایشنامه … نوشته می‌شد که نوشته شده است.

باید ۱۸۰ متن چالشی فلسفیدنی با مباحث درسی … که شده است.

و همین طور در مورد سایر واحد‌ها (قالب‌ها)

علاوه بر آن هفت واحد در سال‌های اخیر، موضوع‌های دیگری را نیز با همین رویکرد کار کرده‌ایم که در حال انتشار هستند.

مثلا آموزش گردشگری با مباحث بسیار جذاب و با گرایش حفظ محیط زیست (زیست‌بوم‌گردی) در شش‌کتاب برای اول تا ششم دبستان که مثلا برای سوم دبستان، سی مبحث گردشگری مرتبط با سی مبحث درسی سوم دبستان (در ریاضی، علوم و فارسی) کنار هم آمده‌اند تحت عنوان: آموزش گردشگری (زیست‌بوم‌گردی) هم‌خوان با سوم دبستان.

همین‌طور است شش‌کتاب برای آموزش موسیقی، شش‌کتاب برای آموزش کارآفرینی، شش‌کتاب برای آموزش حقوق شهروندی، شش‌کتاب برای آموزش محیط زیست، شش‌کتاب برای آموزش آشنایی با صنایع گاز و شش‌کتاب برای آموزش نفت و مانند آن‌ها.

برای روشن‌تر شدن موضوع، مثالی از یکی از مباحث درسی می‌زنیم.

در مورد سایر مباحث نیز به همین ترتیب عمل شده است.

کاربردی کردن دانش (یک مثال)

 مثلا برای مبحث «آشیانه‌ی جانوران»

در کتاب درسی علوم چهارم دبستان

(در مورد همه‌ی مباحث درسی چنین است.  برای هر واحد نزدیک به ۲۰۰ مطلب مربوط به همه‌ی پایه‌های دبستانی در همه‌ی درس‌ها)

* انتخاب یک داستان از کلیات سعدی با موضوع آشیانه‌ی پرندگان، تطبیق واژگان آن، لایه‌بندی داستان براساس حیطه‌های شناختی بلوم.

* (برای اجرای کوتاه در کلاس)  نگارش یک نمایشنامه با موضوع آشیانه‌ی پرندگان.

* طراحی یک جدول کودکانه کلمات متقاطع که شرح و متن آن با مفاهیم کلیدی و واژه‌های با موضوع آشیانه‌ی پرندگان است.

* شعر با موضوع آشیانه‌ی پرندگان.

* طراحی یک بازی آموزشی با موضوع آشیانه‌ی پرندگان.

* نگارش یک متن داستانی برای فلسفیدن و چالش فکری با موضوع آشیانه‌ی پرندگان.

* پرسه در تاریخ و انتخاب یک واقعه یا پدیده با موضوع آشیانه‌ی پرندگان.

* گردشگری (زیست‌بوم‌گردی)، طی یک آموزش جذاب با موضوع آشیانه‌ی پرندگان.

* آموزش یکی از موارد مربوط به موسیقی، با موضوع آشیانه‌ی پرندگان.

* آموزش یکی از موارد مربوط به کارآفرینی، با موضوع آشیانه‌ی پرندگان.

* آموزش یکی از موارد مربوط به حقوق شهروندی، با موضوع آشیانه‌ی پرندگان.

* آشنایی با یکی از موارد مربوط به صنایع گاز، مرتبط با موضوع آشیانه‌ی پرندگان!

و ده‌ها مهارت دیگر که متن و برنامه‌ی آموزشی آن‌ها با همین روال، در دست نگارش یا مراحل فنی تولید است.

چرا این همه کار و تاکید؟

برای همان که در ابتدا گفتیم: «دانش‌آموزان، دانسته‌هایشان در همه‌ی این مباحث را بتوانند در زندگی مورد استفاده قرار دهند» و برای این کار از همه‌ی امکانات و ابزار‌ها استفاده باید کرد تا هر دانش‌آموز بالاخره از یکی دو تا از این معبرها از یادگیری آن مبحث به شوق بیاید.

از زبان سایه‌ی گرامی می‌گوییم:

باشد که یکی هم به نشانه بنشیند

بس تیر که در چله‌ی این کهنه‌کمان است

شما بنویسید:

پاسخ این سوال را برای سرپرست گروه ارسال کنید و جزوه‌ی بعدی را دریافت کنید.

۱- به نظر شما  هدف از کاربردی کردن همه‌ی مبحث‌های درسی چیست؟

۲- آیا دانش‌آموز می‌تواند  جلوه‌های هر مبحث درسی  را در زندگی  تشخیص دهد؟

توسعه توانمندی معلمان

الگوی آموزشی دبستانک (یادگیری تلفیقی)

حافظ ادبیات و شعر ایران‌زمین، شعری دارد که بسیار زیباست.

از هر کرانه تیر دعا کرده‌ام روان

باشد در این میانه یکی، کارگر شود

همین مفهوم در طراحی و تدوین الگوی درسی دبستانک مورد استفاده قرار گرفته است. یعنی هر مبحث درسی را از ده الی بیست زاویه‌ی مختلف و با استفاده از واحد‌های گوناگون مطرح کرده‌ایم.

هر دانش‌آموزی به هر حال به یک یا دو یا چند واحد علاقه پیدا می‌کند و از همان زاویه (پنجره/ روزنه) وارد باغ وسیع دانش می‌شود. این شیوه می‌تواند مستقلا توسط خود معلمان و با شیوه‌های خاص خودشان (نه لزوما مطالب دبستانک) مورد استفاده قرار گیرد و معلم بتواند به نتایج بسیار بهتری برسد. علاوه بر درک عمیق‌تری که دانش‌آموز در آن مبحث می‌یابد (به دلیل نگاه از زاویه‌های مختلف به یک مبحث درسی)، هم‌چنین این امکان را می‌یابد که با کاربردهای مستقیم آن مبحث درسی در زندگی روزانه آشنا شود.

آموزش با دو نوع واحد‌های یادگیری

واحد‌های مورد استفاده در الگوی دبستانک دو دسته هستند:

واحد‌های درسی/ واحد‌های غیردرسی

واحد‌های درسی در هر فصل و اهداف هر یک از آن‌ها، به شرح زیر است:

آن‌چه تاکنون یاد گرفته‌ایممرور و یادآوری عناوین مطالب مرتبط به همان بحث در سال‌های قبل، ابزاری برای تسهیل پیش‌خوانی.
نقشه‌ی مفهومیهمه‌‌ی مطالب درسی از همان مبحث را برای ایجاد ساختمان منظم ذهنی در یک نگاه به دانش‌آموز عرضه می‌کند.
و اکنون یاد می‌گیریم که …مرور دانش‌آموزان آمده است و فرض ما بر این است که دانش‌آموز مطالب این قسمت را در کتاب درسی خوانده است. اما قبل از آن نیز جنبه‌ی خودآموز دارد.
به این پرسش‌ها پاسخ دهیدپرسش‌هایی در سطح آسان و بر مبنای حیطه‌بندی‌های موثر به دست آمده از مطالعات جدید آموزشی.
و حالا به این پرسش‌ها پاسخ دهیدپرسش‌هایی در سطح متوسط بر مبنای همان حیطه‌بندی‌ها، اما با عمق بیشتر.
نیم‌ساعت معلمیبرای گذر قطعی از مرحله‌ی تثبیتِ دانشِ آموخته شده، زیرا تا چیزی را درس ندهیم، به طور واقعی یاد نمی‌گیریم.
بازترسیم نقشه‌ی مفهومیبرای گذر از مرحله‌ی تسلط بر دانشی که آموخته‌ایم.
و اکنون نوبت پاسخ به این پرسش‌ها استپرسش‌هایی در سطح دشوارتر از دو دسته پرسش قبلی بر مبنای همان حیطه‌بندی‌ها.

واحدهای غیردرسی و اهداف هر یک از آن‌ها که سعی کرده‌ایم تا حد امکان جذاب و برای دانش‌آموز لذت‌بخش باشد به شرح زیر هستند:

بازی کنیمبازی آموزشیمحتوای بازی مربوط به همان فصل است که اندکی آن موضوع را جذاب‌تر کند.
شعرشش بیت شعر با موضوع همان فصلهمانند مورد قبل، محتوایش در جهت تلطیف همان موضوع است.
سواد خواندنداستانی برگرفته از متون کهن، منطبق با موضوع همان فصلارتقای سواد خواندن بر مبنای حیطه‌بندی آزمون بین‌المللی پرلز. متن کهن برای استفاده‌ی دانش‌آموزان هر پایه‌ی درسی برای همان پایه ویرایش تطبیقی شده است.
جدول کلمات متقاطعاستفاده از کلمات کلیدی همان فصل برای یادآوری یا مرورهر جدول کودکانه کلمات متقاطع با استفاده از تقاطع واژه‌ها سطح و نوع معلومات دانش‌آموز را ارتقا می‌دهد به نحوی که خود یکی یکی کشف کند.
یادگیری با نمایشنمایشی کوتاه با موضوع همان فصلایجاد موقعیت کوچک درام برای زمینه‌سازی تعمیق آموخته‌ها.
پرسه در تاریخبرش کوچک از واقعه‌ای بسیار ساده و بسیار مهم تاریخیتوسعه‌ی چشم‌انداز دانش‌آموز درباره‌ی آن موضوع و ایجاد زمینه‌ی به کارگیری آموخته‌های درسی.
فلسفیدنمتنی بر اساس موضوع همان فصلایجاد این باور که هر چیز را طور دیگر هم می‌توان دید و این کار یعنی کمک به تقویت تفکر و استدلال در دانش‌آموز.

علاوه بر این‌ها، در هر فصل، فضایی برای «یادداشت شخصی» پیش‌بینی شده است که دانش‌آموز در آن، با توجه به آموخته‌های قبلی و فعلی خود، برای یادگیری در آینده نیز هدف‌گذاری می‌کند.

بدیهی است که صرف استفاده از این واحدهای غیردرسی مثل داستان و نمایش و بازی و … ابتکار دبستانک نیست و بارها پیش از این به طور پراکنده یا مجموعه‌های محدود در کارهای دیگران نیز بوده است.

اما امتیاز الگوی دبستانک این است که:

الف- تعداد واحدها بسیار زیاد است و مرتبا هم بیشتر می‌شود.

ب- پوشش کامل روی همه‌ی مباحث درسی با همه‌ی این واحد‌ها داده شده است.

این کار مستلزم کار و صرف وقت و انرژی فراوانی بوده است که حد و حدودش را در جزوه‌ی بعدی (کاربردی کردن همه‌ی مباحث درسی) می‌بینید.

و مهم‌ترین وجه این است که در همه‌ی واحدهای درسی و غیردرسی به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده است که دانش‌آموز عادت کند از یادگیری لذت ببرد.

یک‌پارچگی و انعطاف الگوی دبستانک

الگوی درسی دبستانک که از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است، دارای ساختاری است که یک‌پارچگی و هم‌افزایی این قسمت‌ها را تامین می‌کند. هر یک از قسمت‌ها کارکردی دارند و مجموعه‌ی این کارکردها نیز هویتی مستقل و جهت‌دار به سوی یادگیری کامل آن مبحث دارد.

در عین حال، یکی از مزیت‌های الگوی مباحث درسی (مانند هر الگوی درسی پیشرفته‌ی دیگری) قابل‌انعطاف بودن آن است.

به این ترتیب که دانش‌آموزان و آموزگاران می‌توانند در صورت تمایلشان  از قسمت‌های معینی از الگو استفاده کنند نه همه‌ی آن. حتی می‌توانند فقط از یکی دو قسمت استفاده کنند.

در حالت کلی ما دو نوع کار با الگو را پیشنهاد می‌کنیم تا دانش‌آموزان و آموزگاران بتوانند بیشترین فایده را از آن ببرند.

نوع اول: استفاده‌ی کامل از الگو پیش‌رفتن طبق منطق آن در یکی از سه درس اصلی یا هرسه درس.

نوع دوم: کار طبق الگوی دیگر + کار با شش‌کتاب‌ها که هر کدام یکی از واحدها را برای هر سه درس پوشش می‌دهد.

شما بنویسید:

پاسخ این سوال را برای سرپرست گروه ارسال کنید و جزوه‌ی بعدی را دریافت کنید.

آیا هدف از یادگیری تلفیقی این است که دانش‌آموز حتما آن درس را از همه‌ی راه‌های ممکن یاد بگیرد؟ یا علاقه پیدا کردن به یک یا چند راه کافی‌ست؟ دلیل پاسختان را توضیح دهید.

توسعه توانمندی معلمان

عادت به لذت بردن از یادگیری

افزایش آموخته‌ها و دانش بسیار مهم است. اما جست‌وجوی دانش، بهتر است سومین اولویت ما باشد نه نخستین آن.

آن هم نه فقط با هدف افزایش دانش.

بلکه ارتقای توامان دانش و زندگی و تاثیرگذاری متقابل آن‌ها باید مسیر ما در علم‌اندوزی باشد.

آموزش همه‌ی مهارت‌ها (آداب زندگی) و همه‌ی دانش‌ها (درس‌ها) باید به گونه‌ای در هم ‌آمیزد که هم‌چون حالتشان در جهان واقعی، مرزهایشان با یک‌دیگر محو شود.

با همه‌ی این‌ها، دانش‌اندوزی حتی برای کاربرد در زندگی، نمی‌تواند مهم‌ترین هدف باشد.

آنچه از  دانش‌اندوزی بسیار مهم‌تر است؛

آنچه از خودِ یادگیری بسیار  ضروری‌تر است،

لذت بردن از یادگیری است.

لذت بردن از یادگیری، بسیار مهم‌تر از خودِ یادگیری‌ست.

هیچ چیز را یاد نمی‌گیریم، مگر آن‌که از یادگیری‌اش لذت ببریم.

همه‌ی بزرگسالان تجربه کرده‌اند که فقط بخش‌هایی از آموزش‌های دوران کودکی را به یاد دارند که هنگام آموختن آن‌ها لذت برده‌اند. دلیل و نوع لذت بردن چندان مهم نیست. به هر حال، خوش بوده‌اند.

بکوشیم چنین فضایی را در پیرامون فرزندانمان هرچه وسیع‌تر کنیم.

اما حتی لذت بردن از یادگیری نیز نمی‌تواند مهم‌ترین اولویت ما باشد!

آن چه به ما امکان می‌دهد فضای دوست‌داشتنی برای یادگیری فرزندانمان وسیع و وسیع‌تر کنیم، عادت پسندیده‌ای است که باید یاد بگیریم و به آن عادت کنیم. یعنی:

عادت کردن به لذت بردن از یادگیری

عادت، متعالی‌تر و فراتر از عشق است. معمولا برخلاف این نکته فکر می‌شود. برخی عشق را چیزی نو و جالب‌تر از عادت‌های کهنه و تکراری می‌دانند. در حالی که بهترست برعکس نگاه کنیم. هر کار نیکی و هر وجه مثبتی در زندگی داریم، باید آن‌قدر در زندگی تکرار شود که به صورت عادت درآید.

«عادت»، عشقی است که جایگاه متعالی خود را پیدا کرده است.

همه‌ی تلاش ما این است: زمینه و امکاناتی را فراهم کنیم که کودک از یادگیری لذت ببرد و  به لذت بردن از یادگیری، عادت کند.

عادت کردن به لذت بردن از یادگیری از خود آن لذت بردن نیز مهم‌تر است. اولویت اول ما باید عادت کردن به لذت بردن از یادگیری باشد.

اما  … این سوال بسیار مهم مطرح می‌شود که

 لذت بردن از یادگیری، چگونه اتفاق می‌افتد؟

این اتفاق خوشایند حداقل به چهار دلیل روی می‌دهد که  برای روشن شدن مطلب، آن‌ها را در سیستم آموزشی دبستانک، یکی یکی بررسی می‌کنیم. در دبستانک سعی می‌شود، همه‌ی آموزش‌ها واجد این چهار ویژگی باشند.

۱٫ تنوع و انتخاب

ارائه‌ی بسیار متنوع هر مطلب با انواع بسیار زیاد. یعنی هر مبحث درسی به شکل‌های مختلفی چون داستان، شعر، نمایش، بازی، جدول کودکانه کلمات متقاطع، پرسه در تاریخ، فلسفه و … ده‌ها شکل و روش دیگر ارائه می‌شود که بیشترین سعی در جذاب کردن آن‌ها بوده است.

مخاطب حق انتخاب دارد.  از راه‌هایی می‌رود که دوست دارد. این روش به یک نتیجه‌ی خوب می‌رسد: تقویت انگیزه‌ی خودفرمانی در مخاطب.

مدام دارد چیزی را انتخاب می‌کند و دنبالش می‌رود که دوست دارد.

از زبان حافظ:

از هر کرانه  ، تیر     دعا   کرده‌ام   روان                       باشد      در  آن   میانه، یکی     کارگر   شود

هوشنگ ابتهاج (سایه) نیز  در همین معناست که می گوید:

   باشد     که   یکی هم   به   نشانه       بنشیند                بس تیر    که در چله ی این کهنه کمان است

۲٫ تاب‌آوری و تکمیل

انتخاب‌های مداوم که توسط مخاطب انجام می‌شود، او را به تکمیل هر روند ترغیب می‌کند و تاب‌آوری را در او رشد می‌دهد.   

هم‌چنین او با تسلط بر محیط یادگیری، فضا را طبق نیاز و خواسته‌ی خود می‌آراید.

یعنی تاب‌آوری و تکمیل در دو سوی یک رابطه‌ی متقابل قرار دارند و هر کدام دیگری را بهتر می‌کند.

۳٫ ارتباط‌ها و هدفمندی

مخاطب در سیستم دبستانک به دلیل ارتباط‌های عمودی و افقی که میان مطالب وجود دارد، هدفمند بودن را در نظر و عمل فرامی گیرد و از ثمراتش بهره‌مند می‌شود و چون  اکثر فعالیت‌ها با مشارکت دیگران انجام می‌شود، نوعی هماهنگی جمعی خودجوش پدید می‌آید.

در این باره در جزوه‌ای به همین نام، توضیح بیشتر ارائه شده است.

۴٫ رشد و رضایت

همه‌ی کتاب‌ها در سیستم دبستانک، تالیفی است.

 مخاطب می‌تواند با هر مجموعه‌ای که دوست داشته باشد ارتباط راحت‌تری برقرار کند و به تدریج و با فراگیری هرچه بیشتر داناتر و توانمندتر ‌شود. افزایش فراگیری‌ها در حالی صورت می‌گیرد که در سیستم دبستانک، نه نمره‌ هست و نه هیچ سنجش و رقابتی.

 مخاطب فقط  با انگیزه های درونی جذب آن‌ها می‌شود

و انجام آن‌ها  سبب ایجاد رضایت درونی در او می‌شود.

آموزش لذت‌بخش و ماندگار  از چنین مسیری به عرصه می‌آید نه فقط با شعار دادن درباره‌ی آن.

شما بنویسید:

پاسخ این سوال را برای سرپرست گروه ارسال کنید و جزوه‌ی بعدی را دریافت کنید.

سه مثال از عادت‌هایی را بنویسید که بالاتر از عشق هستند.

توسعه توانمندی معلمان

شیوه‌نامه‌های دیگر

تعداد و انواع شیوه‌های آموزشی در دبستانک بسیار زیاد است. همه‌ی آن‌ها با هدف افزایش مهارت‌ها، دانش‌ها و توانمندی‌های گوناگون در کودکان طراحی و تولید شده و هر مجموعه‌ای از جانبی خاص به این آموزش می‌پردازد.

کتاب‌های مربوط به تعدادی از این شیوه‌ها تاکنون چاپ شده و بقیه در مراحل مختلف تولید قرار دارند.

در میان چهل کتابی که برای بسته‌ی «توسعه‌ی توانمندی معلمان» قرار گرفت، نتوانستیم از همه‌ی انواع کتاب‌های دبستانک (که هر کدام با شیوه‌ی خاصی پرداخته شده‌اند) استفاده کنیم. زیرا در آن صورت هزینه‌ی هر بسته بسیار زیاد و لاجرم از تعداد معلمان این دوره‌ی آموزشی کاسته می‌شد.

به همین دلیل تعدادی از کتاب‌ها کنار گذاشته شد. اما امیدواریم که این دوره‌ی آموزشی با موفقیت به پایان برسد و بتوانیم فاز دوم آن را شروع کنیم که در آن صورت بقیه‌ی شیوه‌نامه‌ها (و کتاب‌ها) ارسال خواهد شد.

به هر حال برای این‌که فعلا از آن کتاب‌ها و خلاصه‌ی شیوه‌ی کار با آن‌ها باخبر باشید، برخی شیوه‌نامه‌های دیگر کتاب‌های منتشر شده‌ی نشر دبستانک را به طور اجمالی شرح می‌دهیم.

سواد تصویرخوانی

 یکی از توانمندی‌های ضروری برای کودکان آشنایی آن‌ها با سواد تصویرخوانی است. گذشته از آن‌که این توانایی‌ در بسیاری از شغل‌ها و حرفه‌ها اهمیت درجه اول دارد، به طور عمومی نیز برای همه‌ی افراد در جنبه‌های مختلف زندگی حائز اهمیت است.

(پس از آشنایی با این مبحث، سعی کنید فهرستی از شغل‌ها و زمینه‌های عمومی تهیه کنید که به این توانایی نیاز دارند.)

به طور کلی تصویرخوانی یعنی ما بدانیم هر تصویر که در هر کتاب یا در خود زندگی و پیرامون خود می‌بینیم، داستان و تاریخچه‌ای دارد که اطلاع از آن‌ها می‌تواند جذاب و آموزنده باشد.

تصویرخوانی یعنی بدانیم هر تصویر  از فقط چند شیئی یا جاندار تشکیل نشده که همین‌طوری در کنار هم قرار گرفته باشند.

تصویرخوانی یعنی بدانیم اگر دو شیئی در کنار هم یا با هم در جایی قرار گرفته‌اند (مثل گل و گلدان/ یا چای و قندان/ …) یا هر در صحنه‌ی دیگر و با هر عناصری، حتما دلیل یا دلایلی و داستانی در ارتباط با هم دارند که می‌توانیم با نگاه و فکر و دقت در آن‌ها دریابیم.

تصویرخوانی یعنی بتوانیم داستانک‌های تصویرهای مرتبط‌ ولی جدا از هم را به هم پیوند بزنیم و داستان واحدی را از واقعه خلق کنیم.

بنابراین افزایش سواد تصویرخوانی به شرط ابزار مناسب آن می‌تواند به خلاقیت داستان‌پردازی منجر شود.

در پازل دبستانک، تصویرخوانی یک گروه مستقل ۱۱۰ کتابی را به خود اختصاص می‌دهد که شامل پنج مجموعه‌ی جذاب و دیدنی هستند. دو تا از این مجموعه‌ها تاکنون هر کدام در ۲۴ کتاب طراحی و منتشر شده است.

باغ وحش عزیز من

۲۴ کتاب مربوط به ۲۴ جانور است و در هر کتاب ده تصویر وجود دارد.

اطلاعات مربوط به هر حیوان، در ده قسمت و در کنار تصویرها آمده است.

نکته‌ی مهم این است که مطالب کتاب مثلا عنکبوت مربوط به همه‌ی عنکبوت‌ها است اما تصاویر مربوط به «تارتنک» است. یک عنکبوت خاص که قهرمان کتاب ما است.

ده تصویر کتاب، روی هم داستانی از تارتنک را روایت می‌کنند. مخاطب کتاب باید پس از مطالعه‌ی مطالب، داستانک هر تصویر را در ذهن خود خلق کند و در مرحله‌ی بعد، ‌این داستانک‌ها را به هم ربط دهد و نقل کند.

بدین ترتیب خلاقیت داستان‌پردازی او نیز تقویت می‌شود. ضمن این‌که مخاطب مطالب بسیار مفیدی درباره‌ی جانوران یاد می‌گیرد و از آن مهم‌تر به حیوان‌ها علاقه‌مند می‌شود.

برای هر پایه‌ی درسی، چهار کتاب از این باغ وحش پیش‌بینی شده است.

جهان عزیز من

 ساختار و نحوه‌ی کاربرد کتاب‌های این مجموعه، کاملا مشابه با «باغ‌ وحش عزیز من» است. ۲۴ کتاب (هر چهار کتاب برای یک پایه‌ی درسی) و هر کتاب از ده تصویر و نیز مطالبی خواندنی تشکیل شده است.

اما این بار مطالب کتاب‌ها درباره‌ی نجوم است و هر کتاب به گوشه‌ای از همه‌ی جهان می‌پردازد. سیارات و منظومه‌ی شمسی، ستارگان، کهکشان‌ها، صورت‌های فلکی، ‌اکتشافات فضایی و …

باز هم برای افزایش سواد تصویرخوانی و پرورش خلاقیت داستان‌سرایی است و اگرچه هدف اصلی این مجموعه، آموزش نجوم نیست اما با کامل‌ترین کتاب‌های نجوم برای کودکان برابری می‌کند.

شاهنامه‌خوانی

 ایجاد بستر و زمینه برای مطالعه‌ی شاهنامه، گذشته از فواید اجتماعی و ملی که دارد و تاثیری که بر رشد کتابخوانی در کودکان می‌گذارد، کارکردهای بسیار مهمی نیز در زمینه‌ی آموزش دارد.

به همین دلیل، یکی از چهار گروه پازل دبستانک به شاهنامه اختصاص دارد و تولید هفت مجموعه‌ی مستقل و جمعا در ۱۱۰ کتاب که هر کدام از مجموعه‌ها کارکرد معینی را دارند و خواهند داشت.

اما همه‌ی این مجموعه‌ها چند ویژگی مشترک نیز دارند.

به طور کلی در شاهنامه‌های دبستانک:

۱. متن کتاب‌ها برای هر پایه‌ی درسی با همان کلمات و ترکیب‌هایی است که در کتاب‌های درسی همان پایه آمده است. هر یک از مجموعه‌ها شامل شاهنامه‌های اول دبستان، دوم دبستان و … ششم دبستان است.

۲. هر هفت مجموعه‌ی شاهنامه‌ی دبستانک به گسترش و نهادینه شدن مطالعه‌ی شاهنامه در کودکان و سپس در جامعه نظر دارد.

این مجموعه‌ها تحت عنوان کلی «هفت گام با فردوسی» منتشر شده و خواهند شد.

گام اول و دوم با مجموعا ۵۵ کتاب (نیمی از کتاب‌های این گروه) تاکنون منتشر شده است و بقیه در نوبت تولید هستند.

گام اول (۳۰ کتاب)

مهم‌ترین هدف آموزش، افزایش سواد خواندن است.

این کار با روش تبدیل صفحه به صفحه‌ی داستان به تصویر انجام می‌شود. مخاطبان (دانش‌آموزان اول تا ششم دبستان/ برای هر کدام با چند جلد) کتاب‌ها را می‌خوانند و برای هر صفحه تصویری می‌کشند.

اصلا لازم نیست که نقاشی کشیدن مخاطب خوب باشد. همین که تصویرش را حتی به صورت «چشم چشم دو ابرو …» هم بکشد، کافی است. زیرا به این ترتیب افزایش درک متن به دلیل نوعی ارتباط‌های مجازی بین ذهن او و متن، بالا می‌رود.

کتاب‌های اول فواید دیگری نیز دارد که در ضمن کار مشخص خواهد شد.

گام دوم (۲۵ کتاب)

به «پرده‌خوانی» اختصاص دارد و هدف آن افزایش سطح خواندن و پرورش قدرت بیان و افزایش اعتماد به نفس است. این شاهنامه‌ها مصور هستند.

این‌ها ویژگی‌هایی هستند که در رشد کودک بسیار موثرند.

در مورد گام‌های بعدی فردوسی، در زبان خود اطلاع‌رسانی خواهد شد.

یادگیری متقابل

 از مجاورت آموزشی سه پروژه‌ی دبستانک، سیستم آموزشی بسیار کارآمدی حاصل می‌شود که نام آن را «یادگیری متقابل» گذاشته‌ایم.

الف. گام اول شاهنامه‌ی دبستانک (تبدیل داستان به تصویر)

ب. گام دوم سواد تصویرخوانی (تبدیل تصویر به داستان)

پ. مجموعه‌ی سواد خواندن (لایه‌بندی متن برای درک بهتر آن)

که هر سه مورد در جزوه‌های مربوط (و همین جزوه) شرح داده شده‌اند. یک برنامه‌ی ۲۰ جلسه‌ای برای یک پایه‌ که شامل یک کتاب از هر یک از سه مجموعه (مربوط به همان پایه) باشد. با رعایت اصول ساده‌ی برنامه‌ی جمع و جوری که این روش دارد، تاثیر بسیار زیاد در افزایش سواد خواندن و سواد تصویرخوانی دانش‌آموزان خواهد داشت.

گوش‌رنگ

 برای کودکانی که هنوز به سن دبستان نرسیده‌اند، استفاده از روش گوش کن! رنگ کن! (گوش‌رنگ) تاثیر بسیاری در رشد برخی مهارت‌های اساسی در کودکان دارد.

گوش‌رنگ به این معنی است که تصویری ساده (بدون رنگ) در اختیار کودک قرار گیرد. سپس در حالی که ما داریم قصه‌ی جذابی درباره‌ی آن تصویر به او می‌گوییم، کودک هم‌زمان با گوش دادن به قصه، شروع کند و آن تصویر را رنگ‌آمیزی کند.

نشر دبستانک مجموعه‌ای از ۲۴ کتاب (در گروه پیش‌دبستانی- زندگی) منتشر کرده که شامل ۲۴ قصه‌ درباره‌ی ۲۴ حیوان است.

هر کتاب قصه‌ای از یک حیوان را با ده تصویر بزرگ روایت می‌کند و کودک باید آن‌ها را رنگ‌آمیزی کند.

مادرانه‌نویسی

 یکی از آموزش‌های بسیار ضروری برای رشد آگاهی‌ها در جامعه و ایجاد جامعه‌ای بهتر در فردای سرزمین ماست. این است که مادران عادت کنند هر روز و هر هفته و هر ماه درباره‌ی تجربیاتشان در ارتباط با کودکشان بنویسند.

این است که مادران عادت کنند به یادداشت‌هایشان مراجعه کنند و هر بار تجربیات خود را به محک زمان بگذارند.

نشر دبستانک در این زمینه کتاب «مادرانه‌نویسی» را برای تشویق و آموزش به مادران جوان منتشر کرده است.

این کتاب شامل هشت داستان مجزا از هم درباره‌ی هشت خانواده است.

شوق و شور و شادی مادرانه

 اهمیت آموزش مادران در ساختن فردای بهتر ایران، نیازی به تشریح و ذکر دلیل ندارد.

آموزش کودکان نیز به همین دلیل نباید از سنین دبستان نباید از ۳ سالگی یا حتی ۲ سالگی آغاز شود.

آموزش کودکان حتی نباید از بدو تولد یا زمان بارداری شروع شده باشد.

آموزش کودکان یک خانواده باید از همان زمانی شروع شود که آن خانواده تشکیل شده و هر دو نفر تصمیم دارند که فرزند بیاورند.

یعنی مدت‌ها قبل از آن که حتی نطفه‌ی یک کودک بسته شود باید آموزش او شروع شود.

بدیهی است که این آموزش به کودکی که هنوز حتی به شکل نطفه نیز وجود ندارد، باید از طریق مادر و پدر او انجام شود.

در نشر دبستانک مجموعه‌ی ۱۱۰ کتابی «که تو بر دلم نشستی» به همین منظور طراحی شده و در حال تولید است.

نام این مجموعه از این شعر گرفته شده است:

همه عمر بر ندارم سر از این خمار مستی

که هنوز من نبودم که تو بر دلم نشستی

اکنون دو کتاب از این مجموعه منتشر شده است.

شوق مادرانه مربوط به آموزش‌هایی است که از منهای هجده ماهگی کودک شروع می‌شود!

شور مادرانه به آموزش‌های حین بارداری اختصاص دارد.

شما بنویسید:

کدام قسمت از جزوه‌ی «شیوه‌های دیگر»، بیشتر نظر شما را به خود جلب کرد؟ چرا؟

توسعه توانمندی معلمان

آموزش شطرنج (هم‌خوان با درس علوم)

فراگیری شطرنج برای هر کس، امکان خوبی است که ذهن خود را با روشی لذت‌بخش ورزیده‌تر کند.

شطرنج دنیایی جذاب و تو در تو است. دنیایی پر از شگفتی‌ها که هر روز می‌توان چیزهای جدیدی در آن کشف کرد.

هنوز به درستی نمی‌توان گفت که شطرنج آیا یک ورزش است؟ یا هنر است؟ یا صنعت و فنی شگرف.

واقعیت آن است که شطرنج هر سه‌ی این‌هاست و تمرین بیشتر و آشنایی کامل با آن،‌ به ویژه برای کودکان، امکانات ذهنی آنان را بسیار بیشتر می‌کند.

بدیهی است که همه‌ی کودکان نمی‌توانند تبدیل به استادان ممتاز شطرنج شوند. اما همین که بتوانند این بازی را به خوبی یاد بگیرند و آن را به خوبی بازی و چند حرکت آینده‌ی حریف را پیش‌بینی کنند در سایر کارها و در حرفه‌شان بسیار موفق‌تر و کارآمدتر خواهند شد. زیرا آموخته‌اند که بهتر فکر کنند و بهتر پیش‌بینی کنند.

کودکان در بازی شطرنج یاد می‌گیرند که موفقیت‌هایمان فقط به کار خودمان بستگی ندارد و باید چیزهای دیگر را هم که تاثیر دارند شناخت و نحوه‌ی تاثیرشان را دانست.

حالت ایده‌آل آن است که همه‌ی دانش‌آموزان شطرنج را فرا گیرند و تعدادی از آنان که بهتر به زوایای این بازی پی برده‌اند، راه‌های پیشرفت در شطرنج را بجویند اما بیشتر دانش‌آموزان از این مهارت در کسب دانش و در حرفه‌ی خود در زندگی برای کسب نتایج بهتر استفاده کنند.

نشر دبستانک موضوع یکی از شش‌کتاب‌های خود را «آموزش شطرنج» قرار داده است. یعنی یک کتاب آموزش شطرنج برای هر پایه.

تاکنون دو کتاب از این مجموعه، ‌یعنی کتاب‌های مربوط به اول و دوم دبستان منتشر شده است.

دو ویژگی منحصربه‌فرد این کتاب‌ها در مقایسه با سایر کتاب‌های آموزش شطرنج، یکی استفاده از تصویرهای بسیار جذاب و دیدنی برای مهره‌های شطرنج است (و حالاتی که نسبت به هم دارند) و ویژگی‌ دیگر، هم‌خوان بودن همه‌ی مراحل آموزش شطرنج با موضوع‌های فصل‌های کتاب درسی علوم است.

مثلا یکی از مباحث مهم شطرنج، پوزیسیون خوب یا بد مهره‌ها است.

پوزیسیون خوب، شرایطی است که در آن پس از حرکات انجام شده‌ی قبلی مهره‌های یک طرف در موقعیت خوبی قرار گرفته‌اند و او می‌تواند از جوانب گوناگون جمله‌های خوبی را صورت دهد.

طبعا در چنین حالتی، پوزیسیون حریف، بد است.

این موضوع با «شرایط آب و هوایی» ارتباط داده شده است یعنی آب و هوای خوب و بد.

که مثلا در شرایط آب و هوایی بد باید به دقت مراقب باشیم که هر قدم را به درستی برداریم، لباس مناسبی بپوشیم، چتر یا وسایل دیگر همراهمان باشد و …

در پوزیسیون بد هم‌چنین شطرنج‌باز باید مراقب همه‌ی حرکاتش باشد و بی‌محابا حمله نکند و …

راهنمای کتاب‌های شطرنج را نیز حتما بخوانید.

شما بنویسید:

آیا شطرنج بلدید؟

در هر صورت، نظرتان درباره‌ی کتاب‌های آموزش شطرنج هم‌خوان با علوم چیست؟

توسعه توانمندی معلمان

شعر در خدمت زبان

با زبان چه کار می‌کنیم؟

انسان موجودی اجتماعی است که در صورت جدا ماندن از جامعه، بسیاری ویژگی‌هایش دچار دگرگونی می‌شود. یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های انسان اجتماعی، قدرت ارتباط با دیگر انسان‌هاست.

این‌که بتواند منظور و نیت‌هایش را به دیگران بفهماند.

این‌که منظور و نیت‌های دیگران را درک کند.

این‌که بتواند در همکاری با دیگران، کاری را به طور جمعی پیش ببرد.

این‌که بتواند چیزی را به دیگران آموزش دهد یا آموزش ببیند.

این‌که تجربه‌ای را، فکری را و احساسی را با آن‌ها به اشتراک بگذارد.

برای انجام همه‌ی این‌که فقط دوتای اول به نوعی در حیوانات نیز دیده می‌شود، یکی از اصلی‌ترین ابزارهای ارتباطی، زبان است.

زبان، تنها راه ارتباطی انسان‌ها نیست، اما شاید مهم‌ترین آن‌هاست. زبان کلامی چیزی‌ است که از ابتدا وجود نداشته و خود انسان آن را به وجود آورده و روز به روز آن را کامل‌تر کرده است.

زبانِ کلامی انسان‌ها در دوره‌های مختلف تاریخی و در جوامع گوناگون، دوره به دوره تغییر یافته است.

نیازهای ارتباطی اولیه ساده بودند و فقط در طلب غذا و رفع نیازهای روزمره بود. اما به تدریج انسان نیازهای دیگر و پیچیده‌تری پیدا کرد و زبان نیز به موازات پیچیده‌تر شدن زندگی انسانی، تکامل یافت.

تکامل زبان لزوما در هر دوره و به ویژه در دوره‌های اخیر،  در همه‌ی موارد به معنای پیچیده‌تر شدن زبان نیست. اما در همه‌ی موارد به معنای بهتر شدن قدرت ارتباطی آن است. تکامل هر زبان باعث شده نشانه‌ها و علائم کارکردهای مجردتری پیدا کنند (یعنی شکل کلمه‌ها شباهتی به شکل خود آن‌ها در واقعیت ندارد). این نشانه‌ها به تدریج از خط و زبان تصویری به سوی نمادهای ساده‌تر اما قابل فهم‌تر پیش رفته‌اند. نمادهایی که به واسطه‌ی قرارداد تأمین می‌شوند.

این همان سیری است که تربیت و زبان‌‌آموزی کودکان نیز طی می‌کند و به تدریج از تصاویر عینی به تصاویر انتزاعی‌تر و نشانه‌های نمادین می‌رسد.

کودک از ابتدای زندگی‌اش (و حتی پیش از تولد) زبان‌آموزی را شروع می‌کند و کمابیش شبیه به همان دوران‌هایی که بشر از ابتدا تا کنون طی کرده است حرکت می‌کند و همه‌ی آن دوره‌ها را یکی‌یکی و در عرض چند سال پشت سر می‌گذارد.

زبان‌آموزی کودک و کارکرد ارتباطی آن از ایجاد سروصدا و گریه شروع می‌شود و کم‌کم به حرکات بدن و اشارت چشم می‌رسد تا سرانجام بتواند اصواتی را به طور اختیاری تولید و تکرار کند. ضمن آن‌که شکل‌های قبلی را کماکان حفظ می‌کند. البته با کارکردهای متفاوت یا محدودتر.

کودک در تعامل با دیگر کودکان و بزرگ‌ترها مراحل رشد زبان شفاهی را پشت سر می‌گذارد. بدیهی است که میزان پیشرفت کودک در این زمینه و میزان توانایی‌های ارتباطی او وابسته به جامعه و محیط خانواده‌ای است که او در آن رشد می‌کند. بسیاری از عوامل محیطی، توانایی زبانی او را افزایش می‌دهند و تعدادی از عوامل نیز پیشرفت او را کند یا متوقف می‌کنند.

یکی از وظایف زعمای فرهنگی هر قوم این است که برای رشد بهتر کودکان عواملی را در هر زمینه تقویت کنند که به این رشد، کمک می‌کند. هم‌چنین  تا جایی که می‌توانند از عوامل ضربه‌زننده به رشد سالم و طبیعی کودکان جلوگیری کنند.

هدف این بحث، زبان‌آموزی نیست. حتی تصحیح کلی و عمومی توانایی‌های زبان نیز هدف بحث کنونی نیست. این کار در فرصت‌های دیگر انجام می‌شود.

هدف از این گفتار، تشریح شیوه‌ و راهی است که در مجموعه‌های کتاب‌های  دبستانک پیگیری می‌شود. چون عقیده داریم که می‌توانیم:

* در افزایش توانایی‌های زبانی بکوشیم.

* در زبان‌آموزی به کودکان مؤثرتر و فعال‌تر عمل کنیم.

جایگاه شعر در فرهنگ ایران

این موضوع که چرا شعر در فرهنگ شفاهی و نوشتاری ایرانیان جایگاه ممتاز و رفیعی دارد، موضوعی بسیار جالب و قابل بررسی در حیطه‌های تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و ادبی است و به ده‌ها و صدها کارشناس عاشق فرهنگ نیاز دارد و بسیار نیز در این زمینه کار شده است.

قبل از ادامه‌ی بحث، تأکید می‌کنیم که بحث «فرهنگ و زبان ایرانیان» فقط مربوط فارسی‌زبانان نیست. بلکه فرهنگ و زبان همه‌ی اقوام ایرانی‌  را در بر می‌گیرد. زیرا جایگاه شعر در فرهنگ همه‌ی ایرانیان جایگاه ممتازی دارد. در همه‌ی اقوام ایرانی، مادران در ارتباط با کودک خود، از همان ابتدا لالایی‌های منظوم را ابزار می‌کنند و در همه‌ی مراحل بعدی نیز شاعران درصدد سرودن شعرهایی برای کودکان از خردسالی تا بعد بوده‌اند و هستند.

در این زمینه کارهای قابل توجهی را در دبستانک شروع کرده‌ایم که که چندتای آن‌ها به مراحل خوبی رسیده است و امیدواریم همه‌شان هرچه سریع‌تر به نتیجه برسند و ما نیز به سهم خود در وحدت ملی اقوام ایرانی و رشد همه جانبه‌ی کودکان همه‌ی ایران سهیم باشیم.

شعر حتی بیش از آن‌که کودک زبان به گفتار باز کند می‌تواند او را در یادگیری توانایی‌های ارتباطی زبانی کمک کند تا بعد خود او نیز بتواند شعرهای ساده را تکرار کند. شعر به مراتب بهتر از نثر می‌تواند یادآوری‌ها و تأکیدهایی را که کودک به آن‌ها نیاز دارد در اختیارش بگذارد.

در آموزش پیش از دبستان و در زمانی که هنوز کودک زبان نوشتاری را فرانگرفته است، شعر می‌تواند نقش مهمی در یادگیری این آموزش‌ها و آماده کردن او برای آموزش نوشتاری داشته باشد، به ویژه در مواردی چون آموزش کلمات هم‌آغاز و هم‌پایان و … (رجوع کنید به کتاب‌های پیش آوایی۱ و پیش آوایی۲٫ کتاب‌های دبستانک)

شعر ابزاری است که در همه‌ی سال‌های بعد، نیز می‌تواند به یادگیرنده کمک کند و چه بهتر که به طور منظم و سیستماتیک این کار از کلاس اول دبستان شروع شود.

شعر در کتاب‌های دبستانک

تاکنون ۲۴ جلد از کتاب‌های دبستانک یعنی بیش از پانزده درصد آن‌ها کتاب‌های شعر بوده‌اند. در چند کتاب دیگر نیز در جاهایی از شعر استفاده شده است. این آمار، نشان‌دهنده‌ی اهمیتی است که در کتاب‌های دبستانک برای شعر قائل شده‌ایم. در کتاب‌های آینده، سهم شعر حتی از این نیز بیشتر خواهد شد.

در بسته‌ای که برای شما ارسال می شود:

* سه کتاب شعربستنی برای پایه‌ی اولی‌هاست. کتاب اول را دانش‌آموز وقتی باید بخواند که یک سوم از نشانه‌ها را خوانده است. دومی ، مربوط به زمانی است که دو سوم از نشانه‌ها خوانده شده و سومی مربوط به پس از اتمام کتاب است. هم‌چنین هر سه کتاب برای تابستان بسیار مناسبند.

* انشای یک ابر: مشابه شعربستنی است اما برای پایه‌های بالاتر.

* شش‌ کتاب «آغاز بهتر زیستن» و سه کتاب «زندگی بهتر» شعرداستان‌های محیط‌زیستی هستند که در جزوه‌ی قبلی به آن‌ها اشاره شد.

شما بنویسید:

پاسخ این سوال را برای سرپرست گروه ارسال کنید و جزوه‌ی بعدی را دریافت کنید.

 (با توجه و دقت روی مطالبی که در این جزوه خواندید)

چه تفاوتی میان شعرخوانی دانش‌آموزان شما و نثرخوانی آن‌ها وجود دارد؟ به نظر شما اصرار ما روی افزایش توانایی شعرخوانی چه دلایلی دارد؟

توسعه توانمندی معلمان

آموزش‌های زیست‌محیطی

یکی از اصلی‌ترین پایه‌های آموزش نوین در جهان، ایجاد علاقه به محیط زیست و آموزش ضرورت و نحوه‌ی نگه‌داری از آن است.

مردمی که ندانند حفظ محیط زیست چه اهمیتی دارد و به نگه‌داری از آن علاقه‌ نداشته باشند، روزهای بدی را برای خود رقم خواهند زد.

ممکن است این سوال مهم مطرح شود که اگر کودکانی در شرایط بسیاری بدی زندگی کنند یا ادای زندگی را درآورند، چگونه می‌توان آن‌ها را به محیط زیست خود علاقه‌مند کرد و چگونه می‌توان به آنان حفظ محیط‌ زیست را آموخت؟

با ابراز تاسف از این که در سرزمین پهناورمان چنین نقاطی وجود دارند و مردم بسیاری بدون دفاع در برابر طبیعت سخت یا جنگ و خرابی‌هایش قرار گرفته و زندگی کرده‌اند و می‌کنند. این سوال مهم پاسخ مهمی هم دارد. در درجه‌ی اول اتفاقا این سختی طبیعت و همین دشواری‌های گوناگون طبیعی است که لزوم و ضرورت آموزش حفظ محیط زیست را پیش از پیش مطرح می‌کند.

در مناطقی که آب کم است، صرفه‌جویی آن و هدر ندادنش اهمیت بیشتری می‌یابد. در جایی که با هجوم توفان‌های کویری یا زیرگروه‌ها مواجهیم، مراقبت از رستنی‌های کویری و جلوگیری از تخریب طبیعت ضرورت بیشتری می‌یابد.

یک دلیل دیگر: اصلا توجه به حفظ محیط زیست، در یکی دو قرن اخیر و به ویژه در دهه‌های اخیر اهمیت بیشتری یافته است. ملاحظات غیرمسئولانه در طبیعت و تخریب وحشتناک آن که حتی به سوراخ شدن لایه‌ی اوزون انجامید (که در صورت گسترش به فاجعه‌ای غیرقابل کنترل تبدیل می‌شود) باعث ضررها و زیان‌هایی شد که لزوم تجدید نظر درباره‌ی بسیاری از فعالیت‌ها و توجه جدی به حفظ محیط زیست را پدید آورد.

حفظ محیط زیست و علاقه به سیاره‌ی آبی‌مان، همانند هر مفهوم ضروری دیگری باید به فرهنگ جامعه تبدیل شود و مانند همیشه، این فرهنگ‌سازی باید از دوران کودکی (دبستان و پیش از دبستان) آغاز شود.

توجه به محیط زیست و آموزش نگه‌داری از آن، جای ثابتی و بسیار مهمی در همه‌ی کتاب‌های نشر دبستانک دارد.

در همه‌ی کتاب‌ها کوشیده‌ایم و خواهیم کوشید که علاقه‌ی کودکان را در طبیعت به سبزه و درخت و گیاهان، به همه‌ی جانوران، به آب و زمین و خاک و خورشید بیشتر کنیم.

به جز این‌ها، تعدادی از کتاب‌های ما (سیزده کتاب) مستقیما و فقط به آموزش حفظ محیط زیست اختصاص یافته‌اند و برای آینده نیز کتاب‌های بسیار مهمی در این حیط در برنامه داریم.

به دلیل اهمیت موضوع محیط زیست، ده کتاب از آن‌ها را در بسته‌ی توسعه‌ی توانمندی‌ها گذاشته‌ایم. زیرا هر کدام از این ده کتاب به موضوع جداگانه ای درباره‌ی محیط زیست پرداخته‌اند.

کتاب «همیشه یادم می‌مونه» شامل یادآوری و تاکید بر ده آموزه‌ی مهم یونیسف در باب نگه‌داری  از «زمین» است. سایر این کتاب‌ها به صورت شعرداستان هستند.

ممکن است همه‌ی کودکان از همه‌ی آن‌ها به یک اندازه خوششان نیابد.

عیبی ندارد. چون هر کدام از آن‌ها به موضوعی تعلق دارد. ممکن است برای هر کودکی، این یا آن موضوع، غریب و ناآشنا باشد. شما می‌توانید با تشریح موضوع، هدف اصلی کتاب را برآورده کنید.

ممکن است همه‌ی کودکان نتوانند این شعرداستان‌ها را به راحتی بخوانند.

این کار به عهده‌ی شماست که در این قسمت از کتاب‌ها خودتان خواندن آن‌ها را به عهده بگیرید و سعی کنید با ریتم دادن و آهنگ و کف دست و … بچه‌ها را به موضوع علاقه‌مند کنید. این موضوع باید در ذهن همه‌ی ما جا بیفتد که چاره‌ای به جز حفظ محیط زیست نداریم.

شما بنویسید:

کدام یکی از شعرداستان‌های زیست‌محیطی که در بسته‌ی کتاب دریافت کرده‌اید، بیش‌تر نظر شما را جلب کرده است؟ چرا؟

توسعه توانمندی معلمان

آموزش‌های پیش از دبستان

آموزش‌های پیش از دبستان را می‌توان در دو دسته‌ی کلی قرار دارد:

الف. دانش‌ها و مهارت‌ها (آگاهی‌های ضروری از جهان و اجزای آن و آشنایی با مهارت‌های ضروری)

ب. مهارت‌های زندگی (آگاهی‌هایی که برای زندگی بهتر لازم دارند)

کار در هر دسته باید ویژگی مشترک همه‌ی آموختنی‌ها را داشته باشد:

کودک باید از آن‌چه می‌آموزد لذت ببرد: از چیزی که می‌آموزد، از روش‌ها و شرایطی که آموزش دارد.

برای آن که برخی از این چیزها را و روش‌ها را مورد بحث قرار دهیم، هم‌چون بحث‌های دیگر، کتاب‌های نشر دبستانک را بررسی می‌کنیم.

پازل دبستانک از ۱۴ گروه اصلی ۱۱۰ کتابی تشکیل شده است که آموزش‌های مربوط به دوران پیش از دبستان (۳ تا ۶ سالگی) دو گروه اصلی از این ۱۴ گروه را به خود اختصاص داده است.

یعنی در مجموع ۲۲۰ کتاب برای این دوران منتشر می‌شود که اولیای کودک بنا به سلیقه و ویژگی‌ها و علائق فرزندشان، تعدادی از آن‌ها را می‌توانند انتخاب کنند.

این دو گروه مطابق با همان تقسیم‌بندی هستند که در ابتدا نوشته شد. یعنی گروه اول به «دانش‌ها و مهارت‌ها» و گروه دوم به «مهارت‌های زندگی» اختصاص دارد.

تعدادی از کتاب‌های گروه دوم در دست تولید هستند ولی تاکنون کتابی از این گروه منتشر نشده است. اما از گروه دانش تاکنون یک مجموعه‌ی ۲۰ کتابی منتشر شده است.

از مجموعه‌ی ۱۱ کتابی پاپاپیون نیز تاکنون ۴ کتاب منتشر شده است.

ویژگی‌های خاص آموزش پیش‌دبستانی

لذت بردن از یادگیری و عادت کردن به این لذت بردن، ویژگی عامی است که هر کتاب و هر آموزشی در هر مقطع سنی و تحصیلی کودکان (و حتی بزرگسالان) باید داشته باشد. چند ویژگی عام دیگر نیز برای همه‌ی مقاطع ضروری است که در جزوه‌های دیگر این دوره تشریح شده است.

در این‌جا به ویژگی‌هایی می‌پردازیم که یا خاص آموزش دانش‌آموزان در پیش از دبستان است یا از این دوران کار بر مبنای ضرورت رعایت آن‌ها شروع می‌شود.

یادگیری این یا آن مطلب، واقعا چندان مهم نیست

در نهایت ما دوست داریم که کودک هرچه سریع‌تر، هر چه بیشتر یاد بگیرد. اما هم، زمان و هم تعداد یادگیری را میل خود کودک باید تعیین کند، نه خواسته‌ی ما.

اگر کار را طبق میل او پیش ببریم نه تنها بیشتر و سریع‌تر یاد می‌گیرد بلکه با لذت و علاقه‌ هم یاد می‌گیرد. شما که نمی‌توانید همیشه مثل عقاب بالای سر او باشید. او باید خودش بفهمد و بخواهد که پرواز کند. پرواز هم می‌کنند و مانند عقاب به سیر و سیاحت آسمان دانش خواهد پرداخت. اگر ما بگذاریم!

همه‌‌چیزدانی ممکن نیست

این را بدانیم که در آموزش‌های پیش‌دبستانی، به همه‌ی چیزها به دفعات و از زاویه‌های گوناگون پرداخته خواهد شد و اگر در بار اول یاد نگرفت، در دفعات بعدی یاد می‌گیرد و اگر هم برخی چیزها را اصلا یاد نگرفت، مهم نیست. مگر من و شما همه چیز را یاد گرفتیم و بعد بزرگ شدیم؟ یا مگر همین حالا آیا همه چیز را می‌دانیم؟

به یاد داشته باشید که در همه‌ی هشت نه میلیارد جماعت بشری روی کره‌ی زمین، افراد بسیار معدودی وجود دارند که حتی فقط یک‌صدم درصد از دانش‌ها را بدانند. تازه اگر به فرض بسیار بعید  چنین افرادی وجود داشته باشند.

من و شما اگر در یک گروه هزار نفری باشیم همه‌مان روی‌هم، یک ده هزارم مطالب یا حتی یک صد هزارم را نمی‌دانیم.

پس به کودکان فشار نیاوریم که همه چیز را بدانند که از قدیم گفته‌اند همه چیز را همگان دانند و میلیاردها نفر از همگان هنوز به دنیا نیامده‌اند.

او را ارزیابی نکنید

ارزیابی کودکان به طور کلی و در همه‌ی موارد غلط است. حتی ارزیابی توصیفی در دوره‌ی دبستانی کار درستی نیست. به ما مربوط نیست که این یا آن دانش‌آموز چه‌قدر یاد گرفته است. ما فقط موظفیم که بستر و شرایط یادگیری آن‌ها را مهیا کنیم. این‌که چه‌قدر یاد بگیرد به خودش مربوط است.

در آینده‌ای نه چندان دور، همه‌ی امتحان‌ها و آزمون‌ها و سنجش‌ها در دوران تحصیلی (تا قبل از کارشناسی ارشد) برداشته خواهد شد. تا آن زمان ما ناگزیریم که مقررات فعلی آموزش و پرورش را رعایت کنیم.

اما در همین زمان نیز ارزیابی در دوره‌ی پیش‌دبستانی را می‌توان از برنامه‌ی آموزشی حذف کرد. بگذارید چیزهای دیگری به جای نمره و سنجش، یعنی لذت بردن از یادگیری، حاکم باشد.

توجه به مثبت‌ها

البته خود شما بدون این که کودک بفهمد، می‌توانید کارها و یادگیری او را بررسی کنید و تصمیم‌هایی بگیرید. اما برون‌ریزی نتایج این مراقبت فقط در تشویق‌ها باید دیده شود. هر جا که او تمرینی را درست حل می‌کند باید به شدت تشویقش کنید و خوش‌حالی خود را نشان دهید. اما در برابر تمرین‌هایی که غلط حل کرده است، انگار کنید که آن‌ها را ندیده‌اید. فقط اگر خودش چیزی را سوال کرد، بدون تاکید یا نام بردن از اشتباهش، فقط در حد پرسش او، پاسخ بدهید.

مواردی را که اشتباه کرده است در مواقع دیگری که به «یادگیری» و کتاب‌ها و تمرین‌هایش ربط نداشته باشد، برطرف کنید. آن هم نه با حرف زدن با انجام تمرین‌های عملی در زندگی. ما و کودکان باید عادت کنیم که از نکات مثبت و پیروزها بیشتر و سریع‌تر می‌توان آموخت.

تعادل یا زیگ‌زاک

برخی در آموزش این نظر را دارند که دانش‌آموزان در فراگیری در درس باید تعادل را رعایت کنند و همه‌ی درس‌ها و کتاب‌ها را به طور متعادل جلو ببرند. این حرف و نظر، با ماهیت درونی آموزش و ذات انسانی مغایرت آشکار دارد. درست‌تر آن است که همه‌ی انسان‌ها عادت کنند برای یادگیری چیزهایی که بیشتر دوست دارند، بیشتر وقت بگذارند.

این موضوع قابل بحث است اما اکنون داریم آموزش در دبستان و پیش‌دبستانی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

بدیهی است که در دوره‌ی دبستان، عدم تعادل در فراگیری دروس مختلف، می‌تواند در برنامه‌ریزی کلاس، مشکلاتی برای معلم ایجاد کند.

راه مقابله با این مشکل، فقط و فقط این است که سعی کنیم و از ابزار و وسایل و روش‌هایی بهره ببریم که هر دانش‌آموز برای علاقه‌مند شدن به تک تک درس‌ها، انگیزه و شوق داشته باشد و سعی کند (دلش بخواهد) که با برنامه‌ی کلاس جلو بیاید.

اما در پیش از دبستان و برای کودکان ۳ تا ۶ ساله اساسا وضعیت دیگری حاکم است. حفظ تعادل بین کتاب‌های مختلف ضرورتی ندارد و می‌توانیم مجموعه‌ی آن‌ها را، طبق خواست و علاقه‌ی کودکان جلو ببریم.

در کتاب‌های پیش‌دبستانی دبستانک، اساسا این مساله به طور کامل پیش‌بینی شده است. مطالب همه‌ی کتاب‌ها به طور افقی و عمودی با هم ارتباط دارند. کودک از هر کدام شروع کند و از هر مسیری که برود به مقصد می‌رسد.

شعر و داستان برای پیش‌دبستانی‌ها

شعرها و داستان‌های مناسب برای کودکان کمتر از شش سال تاثیر فراوانی در میزان و عمق یادگیری آنان دارد. این تاثیر را در جزوه‌ی جداگانه‌ای (شعرخوانی) بیان کرده‌ایم. در این‌جا به چند نمونه برای پیش‌دبستانی‌ها می‌پردازیم.

مجموعه‌ی پاپاپیون

مجموعه‌ی ۱۱ کتاب «پاپاپیون» در حال و هوایی فانتزی می‌گذرد. پاپاپیون قهرمان اصلی این مجموعه یکی از اعضای قبیله‌ی پیون‌هاست که نمی‌دانیم چند سال پیش در نمی‌دانیم کجا زندگی می‌کرده‌اند. پیون‌ها به چشم نمی‌آیند و در گوشه‌ای دارند زندگی خود را می‌کنند.

در هر قسمت از این مجموعه، یکی از داستان‌ها و ماجراهای پاپاپیون

تاکنون ۴ کتاب از این مجموعه منتشر شده که کتاب اول آن در بسته‌ی ارسالی وجود دارد.

نکته‌ی اصلی کتاب‌های پاپاپیون، این است که در هر داستان آن معلومات و اطلاعات یکی از کتاب‌های آموزشی پیش‌دبستانی در لابه‌لای داستان گنجانده شده و کودک با شنیدن داستان و دیدن تصویرهای کتاب آن‌ها را به طور غیرمستقیم فرا می‌گیرد.

در اولین کتاب که داستان به دنیا آمدن پاپاپیون است (در بسته‌ی شما هست) بخشی از مطالب کتاب‌های ریاضی پیش‌دبستانی آمده است (بحث شمارش اعداد + آشنایی با شکل‌های ساده و اصلی هندسی)

مربی باید بتواند بدون این‌که از توجه کودکان به داستان کاسته شود، روی این مطالب به نوعی تاکید کند که کودکان آن‌ها را بهتر فرا بگیرند.

شما بنویسید:

در بررسی تمرین‌هایی که کودکان حل کرده‌اند، چرا نباید اشتباهات آن‌ها  را به روی آن‌ها آورد و چرا باید روی تمرین‌هایی  تاکید کرد که درست جواب داده‌اند؟ یکی دو مثال بزنید.