بایگانی دسته ی ۳ تا ۶ سال

🔷 یک

برخی مادرها و پدرها، حتی پیش از تولد فرزندشان، خواب هوش و استعداد بی‌نظیر او را می‌بینند. از آن زمان هم شروع می‌کنند رویاهای خود را منظم کنند و با دیگران به اشتراک بگذارند.
سه چهار سال یا ده سال بعد، وقتی می‌بینند که کودکشان از آن‌چه تصور می‌کردند پایین‌تر است، گناه را متوجه خود می‌بینند که به اندازه‌ی کافی برای پرورش استعدادهای او تلاش نکرده‌اند.
در واقع این نوع از والدین به چیزی که توجه ندارند، استعدادهای واقعی‌ است که کودکشان دارد.

🔻 استعداد، واقعا چیست؟

استعداد در خلاصه‌ترین تعریف، توانایی انجام شایسته‌ی یک کار است. هر کاری که باشد.
استعداد توانایی ایجاد تغییر در یک موضوع از حالت فعلی به حالتی دیگر است.
استعداد چیز عجیب و غریبی نیست که فقط بعضی‌ها داشته باشند.

🔻 به جرئت و با اطمینان می‌توان گفت که هیچ کودک بی‌استعدادی تاکنون در سراسر تاریخ و در همه‌ی جهان به دنیا نیامده است.

همه‌ی کودکان با استعداد هستند. حتی نه فقط در یک زمینه که در حیطه‌های مختلف.
مهم این است که بتوانیم استعدادهای هر کودک را بشناسیم.
مهم این است که بدانیم هیچ دو کودکی دارای استعدادهای یکسان نیستند.
مهم این است که بدانیم نه تنها کودکان که اصولا انسان‌ها را نباید با هم مقایسه کرد.
در طبیعت، شانزده میلیون رنگ مختلف شناخته شده است که همه از ترکیب سه رنگ اصلی به وجود می‌آیند.
همان‌طور که نمی‌توان گفت این رنگ از آن یکی رنگ بهتر یا مناسب‌تر است، استعدادهای مختلف در کودکان نیز تفاوت و مزیت ارزشی نسبی به هم‌دیگر ندارند.

➖ بسیاری از استعدادهایی که ظاهرا مطلوبیتی برای خانواده‌ها ندارند، اگر در بستر مناسبی پرورش یابند، برای دارندگانشان چنان موقعیت اجتماعی و درآمد بالایی به ارمغان می آورند که ده پزشک و مهندس آرزویش را داشته باشند.

🔻 رنگ و استعداد از یک نظر با هم تفاوت دارند.

مثلا خانم فرزانه. س. می‌تواند بگوید من رنگ آبی فیروزه‌ای را به رنگ زرد کهربایی ترجیح می‌دهم. خیلی هم خوب است.
این حق مسلم هر شخصی است که چند رنگ خاص را دوست داشته باشد و از چند رنگ دیگر بدش بیاید.
اما همین خانم فرزانه حق ندارد بگوید من استعداد طراحی را در فرزندم دوست ندارم و دلم می‌خواهد او استعداد ریاضی‌اش را تقویت کند. هم‌چنین، او نمی‌تواند بگوید به شما چه؟ فرزند خودم است. البته در عمل می‌تواند و می‌گوید و نتیجه‌اش همین می‌شود که تعداد بسیاری از این «فرزانگان» می‌خواهند به هر ضرب و زوری که شده، زرد کهربایی را به آبی فیروزه‌ای تبدیل کنند.

🔻 بنابراین گام ضروری یک معلم توانمند در تعامل با دانش‌آموزانش این است که بتواند استعدادهای عام و خاص هر یک از آن‌ها را تشخیص دهد و تا جایی که می‌تواند در پرورش آن‌ها بکوشد و هر جا نمی‌تواند جلوتر برود و خانواده‌ی کودک را در جریان بگذارد و در موارد خاص به اداره اطلاع دهد و سعی کند آنان را ترغیب کند که کاری برای آن کودک انجام دهند.
کار ساده‌ای نیست اما ممکن است و آن‌قدر شیرین است که به هر سختی و پافشاری می‌ارزد. مجموعه کتاب‌های دبستانک، ابزارهای مناسبی برای شما هستند که بتوانید استعدادهای مختلف کودکان را تشخیص دهید.

🔷 دو

مقوله‌ی «هوش» یکی از آن دکان‌های سه‌نبشی است که هزاران خانواده را در به در کالاهایی کرده است که بتوانند ابتیاع کنند و به خورد کودکانشان دهند تا …

🔻 هوش اساسا چیست؟

آیا باورتان می‌شود که بتوان برای یک عدد، این همه غوغا به پا کرد؟
هوش فقط یک عدد است. حاصل تقسیم یک کسر که مخرجش سن شناسنامه‌ای کودک و صورتش سن عقلی اوست.
مثلا اگر کودک ۱۲ ساله‌ای، سن عقلی‌اش ۱۴ ساله باشد، حاصل تقسیم ۱۴ بر ۱۲ و ضرب در ۱۰۰، می‌شود حدود ۱۱۶ که می‌گویند بد نیست و اگر سن عقلی‌اش ۱۵ ساله باشد، می‌شود ۱۲۵ (که می‌گویند خوب است). اگر سن عقلی‌اش ۱۸ ساله باشد که حاصل این تقسیم (یعنی آی‌کیوی کودک) ۱۵۰ می‌شود که خیلی خوب و عالی است و چنین است و چنان است.

🔻 واقعیت این است که همه‌ی این اعداد به دست آمده و همه‌ی نتیجه‌گیری از آن، یک شیادی و در بهترین وضع، گول زدن خود با روش‌های نادقیق است. این آزمایش‌ها به هیچ وجه نمی‌تواند بگوید که سن عقلی کودک چه‌قدر است؟ می‌دانید چرا؟
به این دلیل ساده که نرم‌افزار‌های تشخیص‌دهنده‌ی این سن، از روی نتایج و پاسخ‌های صدها کودک (یا نحوه‌ی عملکرشان) به یک سری سوال این تشخیص را انجام می‌دهند. اطلاعات موجود در نرم‌افزار نیز بر اساس اطلاعات چند صد کودک آمریکایی جمع‌آوری و داده شده است که بر اساس آن‌ها نتیجه گرفته‌اند که مثلا یک کودک ده ساله، چنین سوال‌هایی را در چنین زمانی و با چنین نحوه‌ی عملکردی پاسخ می‌دهد. در حالی که کودک ایرانی در جامعه و فرهنگی دیگر تربیت شده و نوع مشخصات ذهنی‌اش با آن کودکان یکسان نیست. تازه این نتایج در همان آمریکا نیز قابل اتکا نیست. چون جامعه‌ی آمریکا را افرادی از نژادها و قوم‌های بسیار متنوعی تشکیل می‌دهند و میانگین‌گیری فلان واکنش یا فلان مدت اصلا قابل اتکا و درست نیست.

🔻 اما این کار در آمریکا رواج دارد و در ایران نیز سال‌هاست که رواج یافته است. چنین رواجی دو دلیل دارد. دلیل اول این‌که تعدادی از جواب‌ها به دلیل ویژگی‌های مشترک، نزدیک به واقعیت است. در حالی که بدون این نوع آزمایش‌ها نیز خانواده‌ها می‌توانند همین طوری هم تشخیص دهند که احمد نسبت به حسن، قدرت بیان و تشخیص و هوش بهتر و بیشتری دارد.
اما دلیل دوم که بسیار مهم‌تر است، پول فراوانی است که در این میان رد و بدل می‌شود. از تست آی‌کیو گرفته تا هزینه‌های سرسام‌آور به اصطلاح آموزش‌هایی که بتوانند به خیال آن‌ها آی‌کیو و هوش کودک را ارتقا دهند.

🔷 سه

🔷 تیزهوشان و سودجویان

در شرایط نرمال و عادی، کودکی که با تعاریف پیش‌گفته، هوش و استعداد و گیرایی بیشتری نسبت به سایر کودکان دارد، اتفاقا برایش بهتر است که در مدارس عادی و در کنار سایر دانش‌آموزان درس بخواند و تحصیل کند. در چنین مراکزی او که در درس‌ها یک سر و گردن بالاتر از دیگران است، دارای اعتماد به نفسی می‌شود که او را در مراحل دیگر زندگی یاری می‌کند. وظیفه‌ی ما معلمان در قبال چنین دانش‌آموزانی این است که اولا راه رشد بیشتر او را نبندیم و با طراحی انواع پژوهش‌ها و تحقیق‌ها و در اختیار گذاشتن کتاب‌های بیشتر، چشم‌انداز او را از جهان هر چه وسیع‌تر کنیم و در خود کلاس نیز از این دانش‌آموزان به عنوان همیاران خود استفاده کنیم و بتوانیم به والدین چنین کودکانی توضیح دهیم که اگر فرزندش مقداری از وقت خود را صرف پژوهش یا کمک به دیگر کودکان می‌کند، از کار خودش عقب نمی‌ماند و درس‌ها را بهتر یاد می‌گیرد. چون انسان وقتی چیزی را یاد می‌گیرد که دارد آن را به دیگران آموزش می‌دهد یا دارد درباره‌اش تحقیق می‌کند.

➖ اما متاسفانه گرایشی قوی نیز وجود دارد که چنین کودکانی را در مراکز تیزهوشان جمع می‌کند. با این دلیل که بتوان به چنین کودکانی بهتر رسید. این دلیل کاملا نادرست و اشتباه است.

➖ کودکی که مثلا در دبستان شاگرد زرنگ بوده و کلی کیا و بیا داشته است، حالا به کلاسی می‌رود که دیگر آن موقعیت قبلی برایش فراهم نیست و همه‌ی دانش‌آموزان درسشان خیلی خوب است و برخی خیلی بهتر از او هستند.
در چنین کلاس‌هایی به جز چند نفر که در این کلاس نیز قوی‌تر از سایرین هستند، بقیه دچار نوعی سرخوردگی می‌شوند.

🔷 چنین تغییراتی در روح و روان کودکان را خانواده‌هایشان می‌بینند و بر فشارهای خود بر کودک بینوا می‌افزایند و اکثرا موفق می‌شوند او را به طور مصنوعی تبدیل به ماشینی کنند که مرتب مساله حل می‌کند. مرتب این کتاب و آن کتاب کمک درسی را می‌خواند و … کودکی‌اش تباه می‌شود.

یکی از اشتباهاتی که برخی مادران و پدران انجام می‌دهند، جست‌وجوی کتاب‌های خاص برای تقویت خلاقیت فرزندانشان است. آنان بهترین چیزها و نیکوترین آینده را برای فرزندانشان می‌خواهند و به درستی معتقدند که افرادی با خلاقیت بالا، امکان بیشتری برای سهم بردن از موفقیت‌های جهان دارند.
اما این دانسته و حکم صحیح را با روشی اشتباه و از طریقی ناصواب پی می‌گیرند. آنان گمان می‌کنند که کتاب و کتاب‌های خاصی وجود دارند که می‌توانند بهترین و کوتاه‌ترین راه را برای دستیابی به خلاقیت بیشتر به آن‌ها نشان دهد. و درست در همین نقطه است که برخی به اصطلاح «ناشران» و مثلا «نویسندگان» نیز از این اشتباه بزرگ سود می‌برند و سالانه صدها عنوان کتاب را در صدها هزار نسخه کتاب به ارزشی معادل ده‌ها میلیارد تومان با عنوان‌هایی دهان پرکن و مربوط به آموزش راه‌های رسیدن به خلاقیت روانه‌ی بازار می‌کنند. بسیاری والدین نیز با شوق و ذوق این کتاب‌ها را می‌خرند و خوشحالند که کار باارزشی برای کودکان خود انجام داده اند.

آرزویشان این است که خلاقیت ذهنی فرزندشان رشد یابند و او فردی خلاق شود که بتواند به چستی و چالاکی همه‌ی مسائل زندگی‌اش را حل کند و همه‌ی موانع را پشت سر بگذارد.
آیا در عمل چنین می‌شود؟

🔷 دنبال چه می گردند؟

تاکنون چند بار در جلسات پرتعداد اولیا (و چند باری نیز در جلسات معلمان) از حاضران پرسیده‌ایم که «خلاقیت چیست؟» و متاسفانه هیچ‌گاه تعداد کسانی که پاسخ دقیق یا نزدیک به معنای واقعی خلاقیت را می‌دانستند به تعداد انگشتان دو دست یک نفر نرسیده است.
آنان که دوست دارند خلاقیت فرزندشان را افزایش دهند و برای او تصورات شیرینی در سر می پرورانند، تعابیر یکسانی از نتیجه‌ی کار ندارند و در این که فرزند خلاق‌شده‌شان قرار است چه کارهایی را انجام دهد (یا دقیق‌تر بگوییم: به نمایش بگذارد) با هم اتفاق نظر ندارند و ذهنیت هر گروه، نتیجه‌ی متفاوتی نسبت به سایرین را دنبال می‌کند.

🔻 حل مسائل دشوار؟

خیلی‌ها گمان می‌کنند خلاقیت به معنای حل مسائل دشواری‌ست که از عهده‌ی دیگران برنمی‌آید. این گمان البته مقداری از عناصر واقعیتِ خلاقیت را در خود دارد. کسانی که ذهن خلاقی دارند بهتر از دیگران از پس مسائل دشوار برمی‌آیند. اما تکیه بر این توانایی باعث می‌شود که والدین عزیز، ذهن و روان فرزندانشان رابه طور مکانیکی با همان کتاب‌ها و منابعی پر کنند که همان ناشران و نویسندگان مورد اشاره به بازار می‌ریزند.
مساله‌ی دشوار به شرطی در مراحلی مفید است که در درجه‌ی اول «مساله» باشد. اما بسیاری از این به ظاهر مسائل، اصلا مساله نیستند و به عمد و با ترفندهای خاص، دشوار شده‌اند تا مهم و مفید جلوه کنند.

🔻 تقویت تفکر؟

البته که خلاقیت با تفکر قوی همراه است اما تفکر، مفهومی خاص و جداگانه از سایر فعالیت‌های زندگی انسان نیست و کم تر کاری را بدون تفکر می‌توان به خوبی انجام داد. حتی انجام کارهای روزمره و ساده و تکراری که نیازی به خلاقیت خاصی ندارد، بدون فکر (کم یا زیاد) ممکن نیست. یعنی یعنی تفاوت خلاقیت داشتن و خلاق نبودن، بودن یا نبودن تفکر نیست. از همه مهم‌تر این‌که قبل از تفکر در مورد هر چیزی باید علت و نیازی خاص برای آن وجود داشته باشد. لین نکته از آن موردی‌ست که باید درباره‌اش بسیار بگوییم. البته نه در این یادداشت که هدفی دیگر را تعقیب می‌کند.

🔻 خلق ایده‌های شگفت‌انگیز (محیرالعقول)؟

ایده‌های شگفت‌انگیز و محیرالعقولی که درست هم باشند، معمولا از جانب کسانی صادر می‌شود که خلاق هستند اما عکس آن صادق نیست. بسیاری از کسانی که خلاق هستند و خلاقیت فراوانی هم دارند، اهل صدور ایده‌های محیرالعقول نیستند و فکرشان در فضایی سیر می کنند که کارها و جهان را برای مردم ساده‌تر و بهتر کنند. اگر چیزی واقعا شگفت‌انگیز است دقیقا همین است. برای آنان هیچ چیز شگفت‌انگیزتر از این نیست که در حل مسائل واقعیِ دنیای واقعی از راه‌های موثر و نوآورانه تلاش کنیم.

🔻 کشف راه‌های تازه؟

این جواب بیشتر از پاسخ‌های قبلی به واقعیتِ خلاقیت نزدیک است اما هنوز تا ادای دین به این مفهوم فاصله‌ی زیادی دارد. بله کسانی که ذهن خلاقی دارند بیشتر از دیگران و بهتر از دیگران به دنبال راه‌های تازه برای رفع موانع یا دور زدن آن ها هستند. اما اولا این تعریف بیانگر همه‌ی ویژگی‌های ذهن خلاق نیست و ثانیا همیشه راه‌های تازه به معنای راه‌های بهتر نیست.

🔻 سایر مقاصد

به‌جز چیزهایی که گفته شد و هر کدام مقداری به واقعیت تفکر نزدیک هستند، معانی متفاوت دیگری هم برای خلاقیت گفته می‌شود که از ذکر آن‌ها به دلیل بی‌ربط بودن خودداری می‌کنیم.

ممکن است سوال شود پس خلاقیت واقعا چیست و چگونه می‌توان خلاقیت کودک را کشف و آن را بیشتر کرد. در ادامه به این سوال می‌پردازیم. شناختن خلاقیت و خلاق‌ها کار بسیار ساده‌ای‌ست.
مصداق‌ها و مظاهر ظهور خلاقیت، روزانه در برابر چشمانمان هستند و ده‌ها بار آن‌ها را می‌بینیم.

🔷 خلاقیت واقعا یعنی چه؟

تعریف خلاقیت بسیار ساده و معمولی است:

خلاقیت یعنی نگریستن به مساله‌ای از هزاران مساله‌ی زندگی خودمان و دیگران، از زاویه‌ای که کسی تاکنون استفاده نکرده یا کم‌تر مورد استفاده قرار گرفته است.

با این هدف که راه‌حل‌های بهتری از راه‌حل‌های موجود پیدا و استفاده شود.

🔷 چگونه می‌توان خلاق یا خلاق‌تر شد؟

باز هم بسیار ساده است. با استفاده‌ از تجربه‌های قبلی دیگران و تلاش برای تایید آن تجربه‌ها یا پیداکردن راه‌هایی بهتر.

اکثر تجربه‌های دیگران به شکل کتاب یا مقاله مکتوب شده و باید خوانده یا دقیقا شنیده شوند.
بله باز هم به خواندن کتاب رسیدیم. اما نه آن‌طور کتاب‌ها که مدعی آموزش! خلاقیت هستند.

بلکه هر کتابی که دوست داریم و حاوی تجربه‌های مفید است. هر کتاب علمی، ادبی یا هنری می‌تواند به اندازه‌ی خود ما را در کشف جهان و یافتن شیوه‌های نوین نگرش به مسائل کمک کند.

🔷
✳️ و در درجه‌ی اول …

باید انسان‌ها و جهان و آینده‌ را دوست داشته باشیم. تا حل هر مساله‌ای که به بهبودی حال جهان و انسان‌ها کمک می‌کند، نیاز درجه‌ اول ما باشد. تا این نیاز را حس نکنیم و برایمان مهم نشود، چشمه‌ی خلاقیت به جوشش در نمی‌آید، زوایای تازه را پیدا نمی‌کنیم و راه بهتری را نمی‌یابیم.

اما اشتباه نشود. منظور این نیست که آن مساله و نیاز باید از مهم‌ترین مسائل جهانی یا ملی باشد. البته به آن‌جا هم می‌رسیم اما در درجه‌ی اول باید از عهده‌ی ساده‌ترین و معمولی‌ترین مسائل دور و برمان برآییم.

مثلا اگر به علوم علاقه داریم دنبال داستان‌ها و کتاب‌ها و وقایعی باشیم که هم خودمان چیزهای بیشتری یاد بگیریم و هم دیگران را به علوم مختلف (ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی و …) علاقه‌مند کنیم.
مثلا دنبال این باشیم که چرا خیلی‌ها از ریاضی (که از قند هم شیرین‌تر است) هراس دارند چرا آن را سخت می دانند و …
به‌ویژه هر رمان خوب که حاوی ده‌ها و صدها تجربه‌ی نویسنده است می‌تواند ما را به دنیایی ببرد که بهترین جا برای کشف خودمان و بروز خلاقیت‌هایمان باشد.

بازهم در این موضوع بحث خواهیم داشت.

نویسنده: سیدرضا تهامی

---

مطالب پربازدید دبستانک

۱۰ کتاب برای تقویت روانخوانی کلاس اول

کتاب تقویت روخوانی کلاس اول

تقویت درک مطلب دبستانی ها

بهترین کتاب روانخوانی اول دبستان

خرید کتاب کودک

۴ کتاب تقویت درک مطلب کلاس اول

جدول کودکانه برای اول تا ششم دبستان

فلسفیدن برای اول تا ششم دبستان

روانخوانی کلاس اول

شاهنامه کودکان

روانخوانی کلاس دوم