چه کنم فرزندم خودش مشتاق یاد گرفتن شود؟

🔻 شکلات

سوال بالا را می‌شود با یک سوال جواب داد.
در مورد شکلات چه‌کار کرده‌اید که فرزندتان علاقه‌‌مند به شکلات شده است؟
تقریبا اکثر کودکان علاقه‌مند به شکلات هستند و خیلی هم زیاد علاقه‌مندند. هیچ کاری هم لازم نبوده برای علاقه‌مند شدنشان به شکلات انجام دهید. چون شکلات شیرین و خوشمزه است.

🔻 شرطِ شکلاتی

پس نخستین کار این است که موضوع یادگیری باید برایش شیرین و لذت‌بخش باشد. در آن صورت نیازی نیست برای مشتاق شدن او شما کارهای عجیب و غریبی انجام دهید.

🔻 علاقه‌مندی‌های خانوادگی

به طور طبیعی و بستگی به ویژگی‌هایی که در هر خانواده وجود دارد، کودکان به چیزهایی علاقه‌مند می‌شوند و دنبال انجام آن‌ها هستند. مثلا در یک خانواده، فوتبال محور اکثر صحبت‌ها و وقت‌گذرانی‌هاست. در چنین خانواده‌هایی کودکان به همه‌ی ملزومات فوتبال هم علاقه‌مند می‌شوند که در راس آن ‌ها توپ است. در همه جا از اتاق و حیاط گرفته تا پارک و خیابان هم می‌خواهند دنبال توپ بدوند.
یا در بسیاری خانواده‌ها، نماز خواندن و به طور کلی انجام مراسم عبادی، به گونه‌ای انجام می‌شود که علاقه‌ی کودکان را برمی‌انگیزد و مدام دنبال تقلید از والدین و انجام کارها مثل آن‌ها هستند و از اولین سوال‌هایشان هم این است که چگونه وضو بگیریم؟ یا می‌خواهند دقیقا بدانند که چگونه نماز بخوانیم؟ و از این قبیل.
در هر دو مورد فوق و ده‌ها و صدها مورد دیگر، کودکان از همان ابتدا نسبت به انجام آن کارها احساس نیاز می‌کنند و همواره مشتاق به انجام آن‌ها هستند.

🔻 علاقه‌مندی به یادگیری نیز …

در مورد یادگیری علم و دانش و اصولا هر نوع یادگیری نیز همین‌گونه است و در مواردی بسیار قوی‌تر و پردامنه‌تر.
نیاز به یادگیری از همان نوزادی در بچه‌ها وجود دارد. خیلی هم مشتاق یادگیری هستند. اگر خرابش نکنیم همان‌طور می‌ماند و رشد می‌کند و آن‌ها همواره مشتاق یادگیری خواهند بود. همان‌طور که مشتاق غذا خوردن خواهند بود. همان‌طور که مشتاق آب خوردن خواهند بود. چون نیاز به غذا و آب مربوط به جسمشان است و به طور طبیعی وجود دارد. نیاز به یادگیری هم همین‌طور است. اگر چه ظاهرا مربوط به ذهنشان است اما در واقع مربوط به زندگی‌شان است و مثل آب و غذا می‌ماند. اگر ما خرابش نکنیم به همان صورت باقی می‌ماند.

🔻 دو عامل اشتیاق‌زا

بنابراین دو عامل باعث می‌شود فرزندمان خودش مشتاق یاد گرفتن باشد. یکی این‌که نیاز به یادگیری کند و احساس نیاز داشته باشد و یکی هم این‌که آن چیزی که می‌خواهد یاد بگیرد جذاب باشد. مثل شکلات که شیرین و خوشمزه است.
موارد یاد گرفتنی هم باید شیرین و خوشمزه باشد. نمی‌شود که یک چیز تلخ دهید دست بچه و اسمش را بگذارید شکلات.
یک‌بار بخورد دیگر نمی‌خورد. حالا دائم هم بگویید این شکلات است. می‌گوید نمی‌خواهم.
موضوع یاد گرفتن هم مثل همین است. نمی‌توانیم به کودک بگوییم این دفعه لازم است باید این ‌را یاد بگیری. می‌گوید نمی‌خواهم. همان‌طور که یک شکلات قلابی را نمی‌خواهد. موارد یاد گرفتنی قلابی را هم نمی‌خواهد و پس می‌زند.

🔻دو عامل پرهیز

دو عامل نیز (و دقیقا در جهت عکس دو عامل شوق‌برانگیز) برای پرهیز کودک از یادگیری وجود دارد، یکی این‌که احساس نیاز نمی‌کند، یکی این‌که از ملزومات یادگیری بیزار شده است.
این بیزار شدن در مواردی به دلیل اجبار ماست که به زور می‌خواهیم به او چیزی یاد دهیم. شما شکلات را هم به زور به بچه دهید بعد از مدتی دیگر نمی‌خورد. در مواردی نیز به دلیل بیزارکننده بودن موضوع یا ملزومات یادگیری‌ست.

🔻اگر ما خرابش نکنیم

اگر ما احساس نیازش به یادگیری را خراب نکنیم و اگر موارد خوبی در اختیار داشته باشد، همیشه مشتاق یاد گرفتن خواهد بود. اگر اکنون احتیاج به یاد گرفتن ندارد و می‌خواهیم رفتار و درونیات او را اصلاح کنیم، ابتدا باید خودمان را اصلاح کنیم.
در مورد غذا خوردن هم می‌بینید خیلی از کودکان غذا نمی‌خورند و احساس نیاز ندارند. مادرش دورش می‌گردد که غذا را به زور در دهانش بگذارد. این نشان می‌دهد که رفتار این مادر در ارتباط و تعامل با کودکش غلط بوده است. وگرنه نیاز کودک به غذا خوردن که دیگر اظهرمن‌الشمس است و به طور طبیعی در کودک وجود دارد.
کودکانی نیز که مشتاق یادگیری نیستند احساس نیازشان با روش‌های غلط خراب شده است.

🔻کودک از نوزادی جوینده است

کودک وقتی به دنیا می‌آید از همان نوزادی به طور طبیعی می‌خواهد یاد بگیرد. به جست‌وجوی جهان می‌آید. می‌خواهد ببیند این چیست، آن چیست و مدام سوال می‌کند. سوال مشترک اکثر کودکان بسیار خردسال «این چیه؟» است، آن‌قدر زیاد که گاهی پدر و مادرها از کنجکاوی‌های بی‌حد بچه کلافه می‌شوند.
در حالی که جست‌وجوی کودک کاملا ضروری و نیز طبیعی‌ست والدین باید خونسرد و با حوصله به همه‌ی سوالاتش پاسخ دهند. قاعدتا اگر فرزندشان‌را دوست داشته باشند، که همه‌ی پدر مادرها دوست دارند، باید بخاطر فرزندشان به همه‌ی این سوال‌ها پاسخ دهند و به تدریج نیز که کودک بزرگ می‌شود این‌کار را ادامه داده و شکل‌های بهتری به آن دهند.

خب این برای مواقع و کودکانی‌ست که از اول درست و طبیعی بار آمده‌اند و پدران و مادران اندیشمندی داشته‌اند که توانسته‌اند درست با آن‌ها برخورد کنند، اما پدر و مادری که دچار کم‌کاری یا بدکاری شده است، به جایی رسیده که بچه‌اش دیگر احساس نیاز نمی‌‌‌‌‌‌کند‌.

🔻باید چه‌کار کنیم؟

دو نکته وجود دارد: یکی این‌‌که بچه احساس نیاز کند و این چیزی نیست که شما با دستورات مستقیم بتوانید به وجود بیاورید.
از آن‌جا که هر کودکی (حتی او که توی ذوقش زده‌اید) می‌خواهد سر در بیاورد در هر جایی چه‌خبر است، درباره‌ی چیزهای جذاب دنیا و چیزهای دور و اطراف محیط با همسرتان و دیگران صحبت کنید، کودک خودش علاقه‌مند می‌شود که پیگیری کند و این احساس نیاز کم کم رشد می‌کند.
اما نکته‌ی مهم این است که کودک لذت ببرد، باید کاری کنید که از یاد گرفتن لذت ببرد. مثل شکلات، به همان شیرینی و به همان جذابیت.

🔷 شعار ما در دبستانک چنین است: عادت کنیم از یاد گرفتن لذت ببریم.

اگر بتوانیم این شعار را در عمل اجرا کنیم این مشکل حل می‌شود. باید کاری کنیم و بستری فراهم کنیم که کتاب کودک و ابزاری که در اختیار کودک قرار می‌گیرد، جذاب و دوست‌داشتنی باشد.

نویسنده: سیدرضا تهامی