آموزش‌های پیش از دبستان

آموزش‌های پیش از دبستان را می‌توان در دو دسته‌ی کلی قرار دارد:

الف. دانش‌ها و مهارت‌ها (آگاهی‌های ضروری از جهان و اجزای آن و آشنایی با مهارت‌های ضروری)

ب. مهارت‌های زندگی (آگاهی‌هایی که برای زندگی بهتر لازم دارند)

کار در هر دسته باید ویژگی مشترک همه‌ی آموختنی‌ها را داشته باشد:

کودک باید از آن‌چه می‌آموزد لذت ببرد: از چیزی که می‌آموزد، از روش‌ها و شرایطی که آموزش دارد.

برای آن که برخی از این چیزها را و روش‌ها را مورد بحث قرار دهیم، هم‌چون بحث‌های دیگر، کتاب‌های نشر دبستانک را بررسی می‌کنیم.

پازل دبستانک از ۱۴ گروه اصلی ۱۱۰ کتابی تشکیل شده است که آموزش‌های مربوط به دوران پیش از دبستان (۳ تا ۶ سالگی) دو گروه اصلی از این ۱۴ گروه را به خود اختصاص داده است.

یعنی در مجموع ۲۲۰ کتاب برای این دوران منتشر می‌شود که اولیای کودک بنا به سلیقه و ویژگی‌ها و علائق فرزندشان، تعدادی از آن‌ها را می‌توانند انتخاب کنند.

این دو گروه مطابق با همان تقسیم‌بندی هستند که در ابتدا نوشته شد. یعنی گروه اول به «دانش‌ها و مهارت‌ها» و گروه دوم به «مهارت‌های زندگی» اختصاص دارد.

تعدادی از کتاب‌های گروه دوم در دست تولید هستند ولی تاکنون کتابی از این گروه منتشر نشده است. اما از گروه دانش تاکنون یک مجموعه‌ی ۲۰ کتابی منتشر شده است.

از مجموعه‌ی ۱۱ کتابی پاپاپیون نیز تاکنون ۴ کتاب منتشر شده است.

ویژگی‌های خاص آموزش پیش‌دبستانی

لذت بردن از یادگیری و عادت کردن به این لذت بردن، ویژگی عامی است که هر کتاب و هر آموزشی در هر مقطع سنی و تحصیلی کودکان (و حتی بزرگسالان) باید داشته باشد. چند ویژگی عام دیگر نیز برای همه‌ی مقاطع ضروری است که در جزوه‌های دیگر این دوره تشریح شده است.

در این‌جا به ویژگی‌هایی می‌پردازیم که یا خاص آموزش دانش‌آموزان در پیش از دبستان است یا از این دوران کار بر مبنای ضرورت رعایت آن‌ها شروع می‌شود.

یادگیری این یا آن مطلب، واقعا چندان مهم نیست

در نهایت ما دوست داریم که کودک هرچه سریع‌تر، هر چه بیشتر یاد بگیرد. اما هم، زمان و هم تعداد یادگیری را میل خود کودک باید تعیین کند، نه خواسته‌ی ما.

اگر کار را طبق میل او پیش ببریم نه تنها بیشتر و سریع‌تر یاد می‌گیرد بلکه با لذت و علاقه‌ هم یاد می‌گیرد. شما که نمی‌توانید همیشه مثل عقاب بالای سر او باشید. او باید خودش بفهمد و بخواهد که پرواز کند. پرواز هم می‌کنند و مانند عقاب به سیر و سیاحت آسمان دانش خواهد پرداخت. اگر ما بگذاریم!

همه‌‌چیزدانی ممکن نیست

این را بدانیم که در آموزش‌های پیش‌دبستانی، به همه‌ی چیزها به دفعات و از زاویه‌های گوناگون پرداخته خواهد شد و اگر در بار اول یاد نگرفت، در دفعات بعدی یاد می‌گیرد و اگر هم برخی چیزها را اصلا یاد نگرفت، مهم نیست. مگر من و شما همه چیز را یاد گرفتیم و بعد بزرگ شدیم؟ یا مگر همین حالا آیا همه چیز را می‌دانیم؟

به یاد داشته باشید که در همه‌ی هشت نه میلیارد جماعت بشری روی کره‌ی زمین، افراد بسیار معدودی وجود دارند که حتی فقط یک‌صدم درصد از دانش‌ها را بدانند. تازه اگر به فرض بسیار بعید  چنین افرادی وجود داشته باشند.

من و شما اگر در یک گروه هزار نفری باشیم همه‌مان روی‌هم، یک ده هزارم مطالب یا حتی یک صد هزارم را نمی‌دانیم.

پس به کودکان فشار نیاوریم که همه چیز را بدانند که از قدیم گفته‌اند همه چیز را همگان دانند و میلیاردها نفر از همگان هنوز به دنیا نیامده‌اند.

او را ارزیابی نکنید

ارزیابی کودکان به طور کلی و در همه‌ی موارد غلط است. حتی ارزیابی توصیفی در دوره‌ی دبستانی کار درستی نیست. به ما مربوط نیست که این یا آن دانش‌آموز چه‌قدر یاد گرفته است. ما فقط موظفیم که بستر و شرایط یادگیری آن‌ها را مهیا کنیم. این‌که چه‌قدر یاد بگیرد به خودش مربوط است.

در آینده‌ای نه چندان دور، همه‌ی امتحان‌ها و آزمون‌ها و سنجش‌ها در دوران تحصیلی (تا قبل از کارشناسی ارشد) برداشته خواهد شد. تا آن زمان ما ناگزیریم که مقررات فعلی آموزش و پرورش را رعایت کنیم.

اما در همین زمان نیز ارزیابی در دوره‌ی پیش‌دبستانی را می‌توان از برنامه‌ی آموزشی حذف کرد. بگذارید چیزهای دیگری به جای نمره و سنجش، یعنی لذت بردن از یادگیری، حاکم باشد.

توجه به مثبت‌ها

البته خود شما بدون این که کودک بفهمد، می‌توانید کارها و یادگیری او را بررسی کنید و تصمیم‌هایی بگیرید. اما برون‌ریزی نتایج این مراقبت فقط در تشویق‌ها باید دیده شود. هر جا که او تمرینی را درست حل می‌کند باید به شدت تشویقش کنید و خوش‌حالی خود را نشان دهید. اما در برابر تمرین‌هایی که غلط حل کرده است، انگار کنید که آن‌ها را ندیده‌اید. فقط اگر خودش چیزی را سوال کرد، بدون تاکید یا نام بردن از اشتباهش، فقط در حد پرسش او، پاسخ بدهید.

مواردی را که اشتباه کرده است در مواقع دیگری که به «یادگیری» و کتاب‌ها و تمرین‌هایش ربط نداشته باشد، برطرف کنید. آن هم نه با حرف زدن با انجام تمرین‌های عملی در زندگی. ما و کودکان باید عادت کنیم که از نکات مثبت و پیروزها بیشتر و سریع‌تر می‌توان آموخت.

تعادل یا زیگ‌زاک

برخی در آموزش این نظر را دارند که دانش‌آموزان در فراگیری در درس باید تعادل را رعایت کنند و همه‌ی درس‌ها و کتاب‌ها را به طور متعادل جلو ببرند. این حرف و نظر، با ماهیت درونی آموزش و ذات انسانی مغایرت آشکار دارد. درست‌تر آن است که همه‌ی انسان‌ها عادت کنند برای یادگیری چیزهایی که بیشتر دوست دارند، بیشتر وقت بگذارند.

این موضوع قابل بحث است اما اکنون داریم آموزش در دبستان و پیش‌دبستانی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

بدیهی است که در دوره‌ی دبستان، عدم تعادل در فراگیری دروس مختلف، می‌تواند در برنامه‌ریزی کلاس، مشکلاتی برای معلم ایجاد کند.

راه مقابله با این مشکل، فقط و فقط این است که سعی کنیم و از ابزار و وسایل و روش‌هایی بهره ببریم که هر دانش‌آموز برای علاقه‌مند شدن به تک تک درس‌ها، انگیزه و شوق داشته باشد و سعی کند (دلش بخواهد) که با برنامه‌ی کلاس جلو بیاید.

اما در پیش از دبستان و برای کودکان ۳ تا ۶ ساله اساسا وضعیت دیگری حاکم است. حفظ تعادل بین کتاب‌های مختلف ضرورتی ندارد و می‌توانیم مجموعه‌ی آن‌ها را، طبق خواست و علاقه‌ی کودکان جلو ببریم.

در کتاب‌های پیش‌دبستانی دبستانک، اساسا این مساله به طور کامل پیش‌بینی شده است. مطالب همه‌ی کتاب‌ها به طور افقی و عمودی با هم ارتباط دارند. کودک از هر کدام شروع کند و از هر مسیری که برود به مقصد می‌رسد.

شعر و داستان برای پیش‌دبستانی‌ها

شعرها و داستان‌های مناسب برای کودکان کمتر از شش سال تاثیر فراوانی در میزان و عمق یادگیری آنان دارد. این تاثیر را در جزوه‌ی جداگانه‌ای (شعرخوانی) بیان کرده‌ایم. در این‌جا به چند نمونه برای پیش‌دبستانی‌ها می‌پردازیم.

مجموعه‌ی پاپاپیون

مجموعه‌ی ۱۱ کتاب «پاپاپیون» در حال و هوایی فانتزی می‌گذرد. پاپاپیون قهرمان اصلی این مجموعه یکی از اعضای قبیله‌ی پیون‌هاست که نمی‌دانیم چند سال پیش در نمی‌دانیم کجا زندگی می‌کرده‌اند. پیون‌ها به چشم نمی‌آیند و در گوشه‌ای دارند زندگی خود را می‌کنند.

در هر قسمت از این مجموعه، یکی از داستان‌ها و ماجراهای پاپاپیون

تاکنون ۴ کتاب از این مجموعه منتشر شده که کتاب اول آن در بسته‌ی ارسالی وجود دارد.

نکته‌ی اصلی کتاب‌های پاپاپیون، این است که در هر داستان آن معلومات و اطلاعات یکی از کتاب‌های آموزشی پیش‌دبستانی در لابه‌لای داستان گنجانده شده و کودک با شنیدن داستان و دیدن تصویرهای کتاب آن‌ها را به طور غیرمستقیم فرا می‌گیرد.

در اولین کتاب که داستان به دنیا آمدن پاپاپیون است (در بسته‌ی شما هست) بخشی از مطالب کتاب‌های ریاضی پیش‌دبستانی آمده است (بحث شمارش اعداد + آشنایی با شکل‌های ساده و اصلی هندسی)

مربی باید بتواند بدون این‌که از توجه کودکان به داستان کاسته شود، روی این مطالب به نوعی تاکید کند که کودکان آن‌ها را بهتر فرا بگیرند.

شما بنویسید:

در بررسی تمرین‌هایی که کودکان حل کرده‌اند، چرا نباید اشتباهات آن‌ها  را به روی آن‌ها آورد و چرا باید روی تمرین‌هایی  تاکید کرد که درست جواب داده‌اند؟ یکی دو مثال بزنید.