راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه (قسمت سوم)

کلاس‌های چندپایه
راهی نو برای پیشرفت نظام آموزشی

برنامه‌ی واحد هفتگی

تنظیم برنامه‌ی واحد هفتگی از ملزوماتی است که با آن می‌توان نظم پایدار و قابل کنترلی را در هر کلاسی و نیز یک کلاس چندپایه ایجاد کرد. هم‌اکنون نیز قطعاً آموزگاران محترم کلاس‌های چندپایه، برای کلاس خود برنامه‌ی هفتگی دارند. پیشنهادهای شکلی و محتوایی زیر برای هماهنگی بیش‌تر در روال کار (همان‌طور که در کلاس‌های عادی چنین است) و استفاده‌ی بهتر از امتیازات و امکانات کلاس‌های چندپایه است.

۱ _ برنامه‌ی واحد، اگر پس از تنظیم روی یک مقوّای بزرگ با حروف درشت مکتوب و به دیوار کلاس در جایی قابل دید توسّط همه‌ی دانش‌آموزان نصب شود، باعث تطبیق بهتر دانش‌آموزان با روال کار در هر جلسه خواهد بود. دانش‌آموزان هر پایه، برنامه‌ی هر جلسه و تقسیم‌بندی زمانی آن را می‌دانند و در ابتدای هر جلسه آموزگاران به وقت کم‌تری نیاز دارند تا کار هر جلسه را برای دانش‌آموزان هر پایه تشریح کنند. به‌ویژه توصیه می‌کنیم از نوشتن برنامه های مجزا برای هرپایه اجتناب و برنامه‌ی واحد هفتگی (مثلا به نحوی که پیشنهاد می‌کنیم) برای همه‌ی پایه‌ها به‌صورت ترکیبی تنظیم شود.

۲ _ بهتر است وقت اختصاصی آموزگار برای هر پایه، در هر جلسه، معیار اجرای برنامه باشد و ترتیب نوشتن هم در هر خانه‌ی برنامه از کلاس اوّل شروع شود و یکی‌یکی به پایه‌های بالاتر برسد.

۳ _ بهتر است درس هر جلسه برای پایه‌های دوم تا ششم، حتی‌الامکان هم‌خوان باشد. مثلاً همه‌ی پایه‌ها «علوم» داشته باشند.
برخی معلمان سعی می‌کنند برنامه را به نحوی تنظیم کنندکه عنوان درس هر پایه متفاوت با دیگر پایه‌ها باشد. به این ترتیب سعی می‌کنند از تداخل مفاهیم علمی جلوگیری کنند. این کار کاملا اشتباه است و کلاس چندپایه را از امکان شگفت‌انگیز هم‌افزایی ناشی از پدیده‌ی «آینده در حال» محروم می کند.
بنابراین به‌جز در مواردی که این یا آن پایه فاقد عنوان درسی پایه‌های دیگر است، سعی می‌کنیم درس هر جلسه برای پایه‌های دوم تا ششم، حتی‌الامکان هم‌خوان باشد. به این ترتیب فضای عمومی کلاس (که بین همه‌ی پایه‌ها مشترک است) در هنگام کار با هر پایه هم‌خوان با همان درس باشد. این فضاسازی در پایه‌های بالاتر کمک بسیاری در تعمیق مفاهیم هر درس می‌کند و برای پایه‌های پایین‌تر نیز این کار را با خلق چشم‌انداز انجام خواهد داد.
به این ترتیب، ما خود به استقبال مشکلی می‌رویم که می‌تواند در یادگیری اختلال ایجاد کند؛ یعنی تداخل مفاهیم و اتّفاقاً این کار باعث می‌شود تأثیر منفی چنین تداخلی کاهش یابد. چون معلّم با تسلّط بیش‌تری می‌تواند مانع از این تداخل شود. ضمن آن‌که توضیح کارهای جنبی برای دانش‌آموزان و کنترل آن‌ها بسیار ساده‌تر می‌شود.

۴ _ بدیهی است که به دلیل تنوّع کمّی در کلاس‌های مختلف در مناطق گوناگون، توقع تنظیم‌ برنامه‌ی واحد از سوی دفتر تألیف برای همه‌ی مدارس کشور منطقی نیست امّا می‌توان یک برنامه‌ی میانگین برای کلاس‌های چندپایه تدوین کرد و تعداد دانش‌آموزان هر پایه را بین ۳ تا ۵ نفر در نظر گرفت تا آموزگار بتواند با آن الگو و طبق ویژگی‌های کلاس خودش، تغییرات مورد نظر را مثلاً در مواردی اعمال کند که تعداد دانش‌آموزان یک پایه ۷ یا ۸ نفر است یا پایه‌ای که فقط یک دانش‌آموز دارد.

در قسمت‌های بعدی نحوه‌ی کار با برنامه‌ی واحد هفتگی توضیح داده خواهد شد

سیدرضا تهامی
(ادامه دارد)

راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت اول
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت دوم